Tự kiểm tra ADHD là từ khóa đầu tiên trong hành trình hiểu con. Khi con chạy nhảy liên tục, không ngồi yên khi đọc truyện hay học chữ, bố mẹ thường bối rối: “Liệu có phải trẻ bị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) không? Hay chỉ là nghịch bình thường?”
Sen An hiểu bố mẹ lo lắng, nhất là khi chưa biết nên đánh giá hành vi này thế nào cho đúng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một công cụ tự kiểm tra ADHD dựa trên chuẩn quốc tế, giúp bố mẹ quan sát con khoa học hơn.
1. ADHD là gì? Tại sao cần nhận biết ADHD sớm ở trẻ 3-6 tuổi
ADHD không phải chỉ là “hiếu động quá mức”. Đây là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến chú ý, kiểm soát hành vi và điều tiết cảm xúc. Trẻ ADHD không thể tự kiểm soát hành vi như những trẻ khác.
Các biểu hiện của ADHD được chia theo hướng dẫn DSM-5. Mỗi nhóm phản ánh một khía cạnh riêng biệt của rối loạn:
- Thiếu chú ý: Trẻ mất tập trung nhanh, dễ bị xao nhãng khi học hoặc chơi.
- Tăng động: Trẻ thường xuyên di chuyển, không ngồi yên, leo trèo không đúng lúc.
- Bốc đồng: Trẻ chen lời, không chờ lượt, hành động mà không suy nghĩ.
Những triệu chứng này thường xuất hiện rõ từ 3 tuổi. Đặc biệt ở giai đoạn mẫu giáo, nơi trẻ cần học cách tập trung và tuân thủ quy tắc.
Trẻ ADHD nếu không được hỗ trợ sớm có thể gặp khó khăn kéo dài về học tập và quan hệ xã hội. Độ tuổi từ 3–6 được xem là “giai đoạn vàng” để sàng lọc nguy cơ và can thiệp kịp thời. Tự kiểm tra ADHD tại nhà là bước đầu quan trọng giúp bố mẹ chủ động hơn.
Thực tế, tỷ lệ trẻ được chẩn đoán rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) tại Việt Nam dao động từ 3,2% đến 9,3% (theo Bệnh viện Nhi Trung ương). Nhưng nhiều bé đã có dấu hiệu sớm trước 5 tuổi mà không được phát hiện.
2. 10 câu hỏi tự kiểm tra ADHD ở trẻ 3-6 tuổi
Dưới đây là 10 câu hỏi được xây dựng dựa trên thang đo Vanderbilt (Hoa Kỳ) và bộ công cụ hành vi tiền học đường từ ElmTree Clinic (Canada). Mỗi câu hỏi tương ứng với một nhóm hành vi của ADHD. Bố mẹ có thể dùng bảng tự kiểm tra ADHD này để ghi nhận mức độ thường xuyên của từng hành vi.
2.1 Cách sử dụng bảng câu hỏi
Phụ huynh chấm điểm từng hành vi dựa theo tần suất:
- 0 điểm: Không bao giờ xảy ra
- 1 điểm: Thỉnh thoảng
- 2 điểm: Thường xuyên
- 3 điểm: Rất thường xuyên
Danh sách 10 câu hỏi sàng lọc:
- Con rất khó ngồi yên khi cần tập trung (ăn cơm, học bài, nghe kể chuyện).
- Con thường chạy nhảy hoặc lăn lộn ngay cả khi đang ở nơi cần trật tự.
- Con dễ bị phân tâm – đang làm việc này chuyển ngay sang việc khác.
- Con khó làm theo hướng dẫn từng bước – thường bỏ dở giữa chừng.
- Con không lắng nghe khi người lớn nói – giống như “đang ở thế giới khác”.
- Con hay quên mất việc vừa được giao hoặc quên là mình đã làm gì.
- Con thường ngắt lời người khác, không chờ tới lượt trong hoạt động.
- Con có lúc nói rất nhiều, không ngừng – kể cả khi không phù hợp.
- Con chuyển trạng thái cảm xúc rất nhanh (vui sang buồn hoặc ngược lại).
- Con gặp khó khăn khi chơi chung với bạn (không chờ lượt, chen ngang).
Tự kiểm tra ADHD không thay thế chẩn đoán y khoa, nhưng là công cụ hữu ích giúp bố mẹ theo dõi hành vi của con một cách có hệ thống.
2.2 Cách chấm điểm và hiểu kết quả tự kiểm tra ADHD
Tổng điểm tối đa cho 10 câu là 30 điểm. Dưới đây là cách đọc kết quả bố mẹ có thể hiểu và xử lý kết quả.
- 0–10 điểm: Trong giới hạn bình thường. Trẻ có thể chỉ hiếu động nhẹ.
- 11–20 điểm: Có dấu hiệu cần theo dõi thêm. Hành vi kéo dài trên 6 tháng là chỉ báo quan trọng.
- 21–30 điểm: Nguy cơ cao. Nên đưa trẻ đến trung tâm chuyên môn để đánh giá sâu hơn.
Một vài lưu ý quan trọng
Bảng tự kiểm tra ADHD chỉ có giá trị sàng lọc. Không thể chẩn đoán ADHD chính xác nếu không có đánh giá chuyên sâu từ các chuyên gia. Phụ huynh không nên vội vã kết luận chỉ dựa vào điểm số. Mỗi trẻ có nhịp phát triển riêng. Quan trọng là phải quan sát trong nhiều môi trường và trong thời gian đủ dài.
👉 Đừng bỏ lỡ bài viết hữu ích khác từ Sen An: Tự kỷ ở trẻ nhỏ và 03 trục dấu hiệu bố mẹ dễ bị bỏ qua nhất – Giúp bố mẹ phân biệt rõ ràng với các rối loạn phát triển khác.
4. Khi nào nên tìm đến hỗ trợ chuyên môn?
Tự kiểm tra ADHD tại nhà là bước đầu rất cần thiết. Nhưng nếu các dấu hiệu rõ rệt và kéo dài, bố mẹ nên tìm đến chuyên gia để đánh giá kỹ hơn.
4.1 Dấu hiệu “cờ đỏ”
Nếu các hành vi kéo dài trên 6 tháng và xảy ra ở nhiều môi trường (nhà, trường, nơi công cộng), đó là dấu hiệu nghiêm trọng. Đặc biệt, nếu con thường xuyên bị phạt, bị bạn bè xa lánh, hoặc tự ti vì không kiểm soát được bản thân, thì bố mẹ cần đưa con đi đánh giá chuyên sâu ngay.
Một số biểu hiện rõ rệt:
- Trẻ mất tập trung trong lớp dù đã được nhắc nhở nhiều lần.
- Hay chen ngang, quậy phá khi người lớn nói chuyện.
- Có hành vi bốc đồng dẫn đến tự gây thương tích hoặc làm tổn thương bạn bè.
4.2 Các bước đánh giá chuyên môn
Việc đánh giá ADHD cần được thực hiện bởi các chuyên gia tâm lý, thần kinh hoặc bác sĩ nhi chuyên ngành phát triển:
- Phỏng vấn cha mẹ: dùng các thang đo chuẩn như Conners, Vanderbilt.
- Quan sát hành vi của trẻ qua trò chơi, học tập, hoạt động nhóm.
- Đánh giá nhận thức và điều tiết cảm xúc bằng test chuẩn hóa.
- Tham khảo báo cáo từ giáo viên nếu có đi học.
Sen An hiện đang triển khai quy trình đánh giá ADHD bài bản, kết hợp cả chuyên môn quốc tế và đặc thù văn hóa Việt. Điều này giúp kết quả đánh giá vừa khách quan, vừa sát với thực tế sinh hoạt của bé yêu.
👉 Nếu bố mẹ đang băn khoăn giữa ADHD và các rối loạn khác, đừng bỏ qua bài viết: “Con bị chậm nói – liệu con có liên quan đến ADHD không?”
5. Sen An đồng hành cùng phụ huynh và trẻ ADHD
Sen An hiểu rằng mỗi đứa trẻ là một thế giới riêng biệt. Việc phát hiện sớm thông qua công cụ tự kiểm tra ADHD tại nhà chỉ là bước khởi đầu. Quan trọng hơn là lộ trình đồng hành sau đó. Các phương pháp hỗ trợ tại Sen An:
- Đánh giá chuyên sâu: Sử dụng các bộ test ADHD đã được nội địa hóa theo chuẩn quốc tế.
- Trị liệu hành vi cá nhân hóa: Áp dụng mô hình CBT, Play Therapy, hoặc DIR/Floortime phù hợp với lứa tuổi.
- Hướng dẫn cha mẹ: Thông qua chương trình Parent Training, giúp phụ huynh biết cách phản ứng phù hợp với hành vi con.
- Hợp tác với nhà trường: Phối hợp cùng giáo viên mầm non để can thiệp đồng bộ trong môi trường học tập.
Sen An luôn đặt sự phát triển cảm xúc – xã hội của trẻ là ưu tiên. Chúng tôi tin rằng, khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh – chuyên gia – giáo viên, trẻ sẽ có cơ hội phát triển toàn diện nhất.
Lời kết
Tự kiểm tra ADHD không thể thay thế chẩn đoán chuyên môn, nhưng là bước đầu vô cùng quan trọng. Công cụ tự kiểm tra ADHD tại nhà chính là chiếc gương đầu tiên giúp bố mẹ soi rọi hành vi của con. Đây là cách để phát hiện kịp thời những biểu hiện ban đầu của rối loạn tăng động giảm chú ý, từ đó chủ động tìm hướng can thiệp phù hợp.
Nếu các câu hỏi trong bảng tự kiểm tra ADHD khiến bố mẹ cảm thấy bất an, đừng chần chừ. Hãy để Sen An cùng gia đình mình đi tiếp chặng đường, với cả chuyên môn, sự kiên trì và tấm lòng tử tế.
👉 Liên hệ ngay với Sen An để được đánh giá và tư vấn cá nhân hóa cho bé yêu của bố mẹ nhé!