Trẻ không muốn đến lớp là điều mà nhiều bố mẹ đang lo lắng. Đặc biệt với trẻ đặc biệt, việc đến lớp không chỉ là “đi học”, mà là hành trình thích nghi và hòa nhập. Không phải mọi hành vi từ chối đều là sự chống đối. Nhiều bé yêu chưa đủ kỹ năng, chưa quen môi trường, hoặc đơn giản là cảm thấy bất an. Bài viết này sẽ giúp bố mẹ nhận diện 5 dấu hiệu trẻ tự kỷ không muốn đến lớp thường gặp và hướng dẫn chi tiết cách hỗ trợ con đúng lúc, đúng cách.
1. Dấu hiệu 1 – Trẻ không muốn đến lớp và phản ứng mạnh mẽ khi nhắc đến việc đi học
Không phải cứ nhắc đến trường mà trẻ la hét là do bướng. Có thể bé yêu đang rất lo lắng vì chưa hiểu trường học là gì, hoặc từng có trải nghiệm tiêu cực trước đó.
1.1 Biểu hiện thường gặp
- Khóc to, la hét, lăn ra sàn khi nghe “mai đi học”
- Trốn tránh, đổi chủ đề mỗi khi bố mẹ nói đến lớp
- Dễ kích động mỗi sáng đi học: nôn, nhợt nhạt, bám mẹ, thở dốc
1.2 Giải thích
Theo Yale Child Study Center, đây là phản ứng điển hình của những bé chưa sẵn sàng học hòa nhập. Đặc biệt với trẻ sợ đến lớp, phản ứng này thể hiện cảm giác bất an, không đoán trước được điều gì sẽ xảy ra. Trẻ chưa hiểu rõ khái niệm “đi học” nên cảm thấy lo lắng như bị đưa đến một nơi xa lạ.
1.3 Cách xử lý
- Tạo thói quen xem hình ảnh, video trường học trước ngày nhập học 2–4 tuần
- Dẫn con đến tham quan lớp học, sân trường vào thời gian vắng người
- Dùng lịch trình hình ảnh (visual schedule) mô phỏng 1 ngày đi học để bé biết điều gì sẽ xảy ra
- Tập các tình huống như: “Gặp cô giáo”, “Đi vệ sinh ở lớp”, “Chào tạm biệt bố mẹ” thông qua trò chơi giả lập
Đây là bước đầu trong việc chuẩn bị tâm lý cho trẻ đặc biệt, giúp con hình dung lớp học như một nơi an toàn, không đáng sợ.
2. Dấu hiệu 2 – Trẻ chưa có kỹ năng tự phục vụ cơ bản
Một trong những nguyên nhân khiến trẻ không muốn đến lớp là vì bé cảm thấy không thể xoay sở khi không có người thân bên cạnh. Điều này khiến con lo lắng, sợ bị “bỏ rơi” hoặc xấu hổ khi không làm được điều các bạn khác làm được.
2.1 Biểu hiện thường gặp
- Chưa biết tự đi vệ sinh, cần người thay bỉm hoặc nhắc nhở thường xuyên
- Không biết lấy đồ ăn, tự đút ăn hay dùng thìa nĩa
- Không tự mặc/quần áo đơn giản, không đi dép được
2.2 Giải thích hành động trẻ không muốn đến lớp
Tại lớp học, giáo viên không thể theo sát từng bé trong mọi hoạt động như khi ở nhà. Điều này khiến các thiên thần nhỏ chưa thành thạo kỹ năng tự phục vụ dễ bị lạc lõng, phụ thuộc, và dần tụt lại so với các bạn.
Báo cáo của Viện Sức khỏe và Phúc lợi Úc (AIHW) cho thấy trẻ em có khả năng tự phục vụ và kỹ năng xã hội tốt hơn thường dễ dàng thích nghi với môi trường học tập và có kết quả học tập tốt hơn.
Trong những trường hợp như vậy, dịch vụ Shadow Teacher tại Sen An chính là giải pháp đồng hành cá nhân hóa – hỗ trợ con từng bước nhỏ ngay tại lớp, giúp bé yêu dần tự tin, độc lập và hòa nhập trọn vẹn.
👉 Tìm hiểu dịch vụ Shadow Teacher của Sen An tại đây
2.3 Cách xử lý
- Lên kế hoạch tập kỹ năng từ sớm, ít nhất 1–2 tháng trước ngày nhập học
- Áp dụng phương pháp “task analysis”: chia nhỏ từng kỹ năng (VD: đi vệ sinh → mở cửa, kéo quần, ngồi đúng, xả nước, rửa tay)
- Cho trẻ làm từng bước, lặp lại mỗi ngày để tạo thành phản xạ tự nhiên
Trong giai đoạn đầu, bố mẹ có thể cân nhắc sử dụng dịch vụ shadow teacher – người hỗ trợ cá nhân theo sát trẻ để lấp khoảng trống kỹ năng khi bé mới đi học. Đây là bước đệm an toàn giúp bé cảm thấy “không một mình”.
3. Dấu hiệu 3 – Trẻ chưa có khả năng tập trung tối thiểu để theo dõi bài học trên lớp
Khả năng chú ý ngắn khiến nhiều bé dễ từ chối đến lớp, vì con cảm thấy “không hiểu gì”, “không làm được gì”, từ đó sinh ra hành vi phản kháng. Một số trẻ còn có xu hướng “bày trò” để được ra ngoài. Đây là cách con né tránh không gian học tập mà con thấy quá sức.
3.1 Biểu hiện thường gặp
- Chỉ ngồi yên được 1–2 phút, rồi đứng dậy, chạy quanh lớp
- Không tập trung khi cô hướng dẫn, thường nhìn ra cửa hoặc bị cuốn theo âm thanh xung quanh
- Không tham gia được các hoạt động nhóm: hát, chơi vòng tròn, xếp hình
3.2 Vấn đề phát sinh tại lớp
Sen An thấu hiểu rằng, nhiều bố mẹ bối rối khi thấy trẻ không muốn đến lớp, không phải vì con không ngoan, mà vì lớp học là một môi trường đòi hỏi năng lực tập trung, phản xạ và thích ứng liên tục.
- Dễ bị phân tâm: Các bé thường rất nhạy cảm với âm thanh, ánh sáng, tiếng nói cười của bạn bè hoặc những vật thể đang chuyển động xung quanh.
- Thời gian chú ý ngắn: Một số bé chỉ có thể ngồi yên trong vòng 1-2 phút, sau đó nhanh chóng rời chỗ.
- Khó hiểu và ghi nhớ chỉ dẫn: Với những yêu cầu mang tính trình tự hoặc phức tạp (ví dụ: “Lấy sách – ngồi vào bàn – mở trang số 5”), bé có thể chỉ làm được bước đầu tiên rồi dừng lại hoặc làm sai thứ tự.
- Không hoàn thành nhiệm vụ: Ngay cả khi bé yêu có thể bắt đầu một hoạt động, việc không nhớ rõ từng bước cũng khiến con làm sai hoặc bỏ dở, dẫn đến cảm giác thất vọng, thiếu tự tin và dễ dẫn đến hành vi từ chối đi học.
- Phản ứng mạnh khi bị yêu cầu chuyển sang việc khác: Ví dụ, khi đang chơi mà phải ngừng lại để chuyển sang giờ học âm nhạc, nhiều bé sẽ cáu gắt, gào khóc hoặc không hợp tác.
- Bị hiểu lầm là “chống đối”: Giáo viên hoặc bạn bè đôi khi không hiểu lý do phía sau phản ứng của bé, điều này có thể khiến bé bị gắn nhãn “không ngoan”, càng làm cho trẻ không muốn đến lớp hơn nữa.
3.3 Cách xử lý
- Dành 15 phút mỗi ngày chơi các trò yêu cầu tập trung: xếp hình, xâu hạt, tô màu, tìm điểm giống nhau
- Dùng timer (đồng hồ đếm ngược) và bảng thưởng để giúp bé học cách “ngồi đủ thời gian”
- Bắt đầu từ 2 phút → tăng dần lên 5–10 phút
- Sử dụng dịch vụ Shadow Teacher giúp bé rất lớn trong việc duy trì chú ý trong giờ học, xử lý gián đoạn kịp thời
Việc này cũng giúp giáo viên hiểu rõ hành vi trẻ không muốn đến lớp không phải là thiếu hợp tác, mà là con đang gặp khó khăn thật sự. Một bé thiếu tập trung có thể bị hiểu nhầm là nghịch ngợm, gây mất thiện cảm nếu không có hỗ trợ đúng cách.
4. Dấu hiệu 4 – Trẻ khó khăn trong điều chỉnh cảm xúc
Nhiều trẻ không muốn đến lớp vì cảm xúc con luôn “quá tải”. Ở nhà, mọi thứ quen thuộc và dễ chịu. Nhưng ở lớp, âm thanh, người lạ, nhịp sinh hoạt khác lạ khiến con mất kiểm soát. Việc này có thể gây hiểu nhầm giữa trẻ và cô giáo, hoặc làm các bạn khác e ngại, xa lánh.
4.1 Dấu hiệu trẻ chưa sẵn sàng học hòa nhập
- Trẻ hay la hét, đánh bạn, ném đồ khi không vừa ý
- Khóc nức nở hoặc thu mình trong lớp, không phản ứng gì với lời gọi
- Không thể chia sẻ nhu cầu, khó diễn đạt cảm xúc bằng lời
4.2 Khó khăn trong việc hiểu và làm theo hướng dẫn phức tạp
Theo Autism Parenting Magazine, giao tiếp không lời là bước đầu tiên để trẻ hòa nhập. Nhưng nếu trẻ chưa có công cụ diễn đạt – như hình ảnh, cử chỉ, hoặc lời nói đơn giản. Con dễ cáu gắt hoặc rút lui. Điều này thường xảy ra với những bé chưa học kỹ năng nhận diện cảm xúc hoặc chưa biết xin giúp đỡ.
Trẻ không muốn đến lớp không kiểm soát được cảm xúc thường bị bạn bè e ngại, giáo viên khó dạy và đôi khi bị gắn nhãn là “cứng đầu”, điều này ảnh hưởng lớn đến tự tin và mối quan hệ xã hội của con.
4.3 Cách xử lý
- Tập nhận biết cảm xúc qua thẻ hình (vui, buồn, sợ, giận…)
- Dạy con nói: “Con không thích”, “Xin cô giúp”, “Cho con nghỉ một lát”
- Sử dụng PECS, bảng chỉ hình hoặc cử chỉ tay nếu con chưa nói được
- Cho bé luyện các tình huống gần giống lớp học để thực hành phản ứng
Tuy nhiên, trong môi trường thực tế lớp học đông, thay đổi liên tục. Bé rất cần một người hiểu con, hỗ trợ đúng lúc và đúng cách.
👉 Shadow Teacher tại Sen An chính là người bạn đồng hành ấy. Giúp bé yêu điều hòa cảm giác, giữ vững sự tập trung và học cách tương tác xã hội một cách từ tốn, an toàn.
5. Dấu hiệu 5 – Trẻ mất kiểm soát hành vi khi gặp thay đổi
Rất nhiều trẻ không muốn đến lớp chỉ vì sợ sự thay đổi. Mà lớp học thì luôn có điều bất ngờ. Một thay đổi nhỏ như lịch ăn lệch vài phút hay cô giáo nghỉ cũng có thể làm bé khủng hoảng lớn.
5.1 Biểu hiện thường gặp
- Đổi chỗ ngồi → bé la hét, khóc, đòi về
- Thay cô giáo → bé lầm lì, không hợp tác
- Lịch trình lệch vài phút → bé đập phá, ném đồ
5.2 Giải thích chuyên môn
- Trẻ đặc biệt cần gì? – Đó là một môi trường ổn định, có thể dự đoán. Nhưng lớp học là nơi có âm thanh, người lạ, lịch thay đổi. Trẻ chưa linh hoạt về cảm giác sẽ thấy hoảng loạn, khó kiểm soát bản thân.
- Việc thay đổi mà không báo trước làm trẻ mất cảm giác kiểm soát, từ đó trẻ không muốn đến lớp và sinh ra hành vi tiêu cực để phản ứng. Đây không phải hành vi “cứng đầu” mà là phản ứng tự vệ.
5.3 Cách xử lý
- Mỗi ngày thay đổi một yếu tố nhỏ: giờ ăn, người chơi cùng, chỗ ngồi… để con quen dần
- Mô phỏng trước: “Mai mình sẽ đi thăm lớp mới nhé”, “Hôm nay cô A nghỉ, có cô B”
- Dạy con phản ứng đúng khi có thay đổi: “Con thở sâu – con báo cô – con chờ 5 phút”
Thay vì để con đối mặt với thay đổi đột ngột, việc “luyện trước – mô phỏng trước” sẽ giúp bé bình tĩnh và tự tin hơn khi học hòa nhập.
Lời kết
Khi trẻ không muốn đến lớp, điều đó không có nghĩa là con “yếu kém” hay “chậm hơn bạn bè”. Mà đôi khi, đó là lời thì thầm nhẹ nhàng từ con: “Con chưa sẵn sàng, bố mẹ ơi.”
Việc trì hoãn việc học hòa nhập không có nghĩa là “bỏ cuộc”, mà là một bước lùi chiến lược – để con được chuẩn bị đúng cách, đúng lúc. Khi bố mẹ đủ kiên nhẫn để chờ, con sẽ đủ vững vàng để bước tiếp.
👉 Hãy để Sen An cùng bố mẹ vẽ nên hành trình học đường hy vọng cho bé yêu bằng sự thấu hiểu, kiên trì và tình yêu đúng cách.