Đồ chơi cho trẻ tự kỷ rất khác đồ chơi thông thường. Chơi đúng cách, con sẽ học tốt hơn. Nhiều bố mẹ mua nhiều đồ chơi nhưng bé yêu không quan tâm. Vì đồ chơi chưa đúng nhu cầu cảm giác và phát triển của trẻ. Sen An hiểu bố mẹ đang lo lắng. Bài viết này sẽ chia sẻ 05 tiêu chí khoa học, dễ áp dụng khi mua đồ chơi cho trẻ.
1. Nhóm đặc điểm và tiêu chí chọn đồ chơi trẻ tự kỷ
Mỗi bé yêu đều có nét riêng biệt về hành vi, cảm giác và kỹ năng. Khi chọn đúng đồ chơi cho trẻ tự kỷ cần bắt đầu từ việc quan sát con thật kỹ. Sau đó, đối chiếu với nhóm đặc điểm cụ thể để chọn được loại đồ chơi có giá trị trị liệu thực sự. Dưới đây là 5 nhóm trẻ tự kỷ thường gặp, kèm tiêu chí chọn đồ chơi tương ứng.
1.1 Nhóm 1 – Trẻ ít giao tiếp mắt, không đáp lại gọi tên
Trẻ trong nhóm này thường né tránh ánh nhìn, ít phản ứng khi có người gọi tên. Khiến quá trình giao tiếp trở nên khó khăn hơn. Mục tiêu trị liệu là xây dựng sự chú ý chung và tăng khả năng tương tác với người khác.
Tiêu chí chọn đồ chơi:
- Ưu tiên các loại đồ chơi phát sáng nhẹ hoặc có âm thanh dịu để thu hút ánh nhìn, nhưng không làm trẻ quá tải.
- Đồ chơi có tính luân phiên như bóng cao su mềm lăn qua lại giữa bố mẹ và bé yêu. Mục tiêu là tạo động lực giao tiếp qua mắt và hành động.
- Nên kết hợp với các kỹ thuật dạy chú ý chung trong giờ chơi. Điều này giúp tăng hiệu quả của đồ chơi trị liệu trẻ tự kỷ.
- Tránh các đồ chơi quá phức tạp hoặc có thể chơi một mình quá lâu. Trẻ sẽ dễ bị cuốn vào hoạt động đơn lẻ mà không cần giao tiếp.
👉 Gợi ý thêm: Bố mẹ có thể tham khảo bài viết “Checklist những vật dụng cho trẻ tự kỷ cần mang khi ra ngoài” để biết cách dùng đồ chơi như công cụ hỗ trợ giao tiếp khi đi chơi, đi học hoặc ra môi trường mới.
1.2 Đồ chơi cho trẻ tự kỷ nhóm 2 – Trẻ nhạy cảm hoặc sợ chạm
Đây là nhóm trẻ có hệ cảm giác nhạy quá mức. Bé yêu có thể khóc thét khi chạm vào vải lạ, không chịu cắt tóc, hoặc ghét việc rửa tay.
Tiêu chí chọn đồ chơi:
- Chọn đồ chơi xúc giác an toàn như bóng gai mềm, túi vải chứa hạt hoặc cát sạch. Những vật liệu này cho phép trẻ khám phá cảm giác một cách từ tốn.
- Đồ chơi nước nhẹ, cát khô mịn hoặc slime mềm cũng là lựa chọn tốt. Nhưng bố mẹ cần chơi cùng, hướng dẫn từ từ để con không bị quá tải.
- Tránh đồ chơi cho trẻ tự kỷ có bề mặt sắc, thô hoặc gây giật mình. Mỗi trải nghiệm chạm phải đem lại sự tích cực, không gượng ép.
- Chơi không chỉ để trẻ quen cảm giác, mà còn giúp con hiểu: tiếp xúc không đáng sợ như con nghĩ.
1.3 Nhóm 3 – Trẻ giảm phản ứng cảm giác
Ngược với nhóm trên, nhóm này có hệ thần kinh cảm giác phản ứng yếu. Bé yêu thường tìm cảm giác mạnh như nhún nhảy liên tục, xoay tròn, đập đồ vật lớn tiếng… hoặc không nhận biết đau khi ngã.
Tiêu chí chọn đồ chơi:
- Đồ chơi cho trẻ tự kỷ chuyển động như võng, bập bênh, ghế lắc là “liều thuốc” cảm giác cho nhóm này. Nó giúp thỏa mãn nhu cầu vận động mạnh mà vẫn đảm bảo an toàn.
- Các món đồ gặm bằng silicon y tế rất cần thiết. Khi trẻ có xu hướng nhai, cắn, đồ chơi chuyên dụng giúp tránh việc đưa vật nguy hiểm vào miệng.
- Không nên chọn đồ quá nhỏ, sắc hoặc có thể tháo rời dễ nuốt. Trẻ có thể chưa phân biệt được đâu là đồ ăn, đâu là đồ chơi.
👉 Bố mẹ cũng có thể đọc thêm bài viết “Giải thích các thuật ngữ chính về tự kỷ dễ hiểu cho bố mẹ” để hiểu rõ hơn các biểu hiện liên quan đến rối loạn cảm giác và cách xử lý phù hợp.
1.4 Nhóm 4 – Trẻ có hành vi lặp, ám ảnh sở thích hẹp
Trẻ trong nhóm này thường lặp đi lặp lại một trò chơi, một hành vi duy nhất suốt hàng giờ liền. Ví dụ: xoay bánh xe, xếp tháp mãi không chán.
Tiêu chí chọn đồ chơi:
- Đầu tiên, bố mẹ ghi nhận sở thích của bé yêu. Đó là “cầu nối” để mở rộng các hoạt động mới. Ví dụ: nếu trẻ mê ô tô, thay vì cấm, bố mẹ nên chọn bộ gara ô tô có kèm nhân vật, tình huống.
- Chọn đồ chơi cho trẻ tự kỷ có thể biến hóa: như đất nặn, khối lắp ráp đa dạng. Trẻ được khuyến khích thử cái mới mà không bị tách khỏi vùng an toàn.
- Tránh việc mua thêm hàng loạt món giống hệt đồ trẻ đã mê. Điều đó chỉ làm tăng mức độ ám ảnh, giảm khả năng mở rộng hành vi linh hoạt.
1.5 Nhóm 5 – Trẻ ít hoặc chưa biết nói
Khi bé yêu chưa nói được hoặc chỉ bập bẹ vài âm, đồ chơi phải là công cụ kích hoạt ngôn ngữ. Kkhông đơn thuần là trò tiêu khiển.
Tiêu chí chọn đồ chơi:
- Đồ chơi phát âm theo hành động là lựa chọn lý tưởng. Ví dụ: trống nhỏ kêu khi gõ, đàn phát ra âm khi chạm.
- Sách vải hoặc sách tranh lớn với hình ảnh rõ ràng, màu sắc tươi sáng. Dùng để dạy từ đơn giản, kết hợp chơi cùng người lớn.
- Không nên chọn đồ chơi cho trẻ tự kỷ “biết nói” sẵn. Đặc biệt là nói nhiều tiếng Anh. Vì trẻ dễ bắt chước vô thức (echolalia) mà không hiểu nghĩa.
👉 Gợi ý thêm: Nếu bố mẹ quan tâm đến vấn đề trẻ tự kỷ lặp lại lời người khác, hãy đọc bài “Vì sao trẻ tự kỷ lặp lại lời người khác? Có nguy hiểm không?” để hiểu rõ về echolalia và cách hỗ trợ.
2. Chú ý quan trọng khi mua và sử dụng đồ chơi cho trẻ tự kỷ
Dù bố mẹ đã mua đồ chơi cho trẻ tự kỷ, cách sử dụng vẫn là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả. Vì vậy, chúng tôi tổng hợp những nguyên tắc quan trọng, dễ nhớ và sát thực tế để áp dụng ngay trong đời sống hằng ngày.
- Luôn quan sát phản ứng của trẻ: Nếu bé yêu lùi lại, né tránh, la khóc khi tiếp cận đồ chơi, có thể món đó đang kích thích quá mạnh hoặc không phù hợp cảm giác. Nếu con chăm chú, thích thú và chủ động tương tác, đó là dấu hiệu đồ chơi đang hỗ trợ tốt.
- Mua ít nhưng phù hợp: Đồ chơi cho trẻ tự kỷ không cần quá nhiều. Mỗi món nên có mục tiêu trị liệu rõ ràng. Quá nhiều lựa chọn khiến con rối loạn, giảm tập trung, khó gắn bó với hoạt động chính.
- Chơi cùng trẻ: Đừng chỉ đưa đồ chơi rồi để bé chơi một mình. Sự có mặt của bố mẹ là điều quan trọng nhất. Dù con chưa nói, ánh mắt, hành vi và sự quan sát của con vẫn đang “học” từ bố mẹ. Đó chính là điều cốt lõi của đồ chơi trị liệu trẻ tự kỷ.
- Đừng chọn theo cảm tính người lớn: Một món đồ chơi cha mẹ thấy đẹp không có nghĩa là phù hợp với con. Cần đặt cảm giác, khả năng và nhu cầu học của trẻ lên trước.
- Tránh đồ chơi có quá nhiều chức năng, âm thanh phức tạp: Những món này dễ gây kích thích quá mức với bé yêu có rối loạn phổ tự kỷ.
Lời kết
Đồ chơi cho trẻ tự kỷ không chỉ để chơi, đó là một phần quan trọng trong hành trình phát triển cảm xúc, ngôn ngữ và kỹ năng sống của các bé yêu. Khi chọn đúng món đồ phù hợp, bé không chỉ vui mà còn học được nhiều điều mới mẻ.
Nếu bố mẹ còn băn khoăn hoặc cần được hướng dẫn chọn mua đồ chơi, đừng ngần ngại liên hệ Sen An. Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm của chúng tôi sẽ đồng hành cùng gia đình trên hành trình yêu thương và hiểu con đúng cách.