Dấu hiệu trẻ tự kỷ khi bị xâm hại rất dễ bị nhầm lẫn với những hành vi vốn đã quen thuộc trong quá trình phát triển của các bé yêu. Đáng lo hơn, nhiều dấu hiệu bị xâm hại lại dễ bị hiểu nhầm là biểu hiện “bình thường” trong rối loạn phổ tự kỷ.
Sen An biết rằng không có gì đau lòng bằng việc phát hiện tổn thương quá muộn. Bài viết này sẽ giúp bố mẹ tinh ý hơn, xác định được đâu là 05 dấu hiệu đáng lo ngại. Những tín hiệu âm thầm nhưng rất quan trọng để hành động kịp thời và đúng cách.
1. 05 dấu hiệu trẻ tự kỷ có thể đang bị xâm hại tình dục
Khi các bé tự kỷ trải qua sang chấn, cách phản ứng của con có thể khác hẳn so với trẻ điển hình. Những dấu hiệu đôi khi không rõ ràng, nhưng nếu cha mẹ để tâm, sẽ thấy các “cờ đỏ” đang hiện lên ngày càng rõ.
1.1 Thay đổi hành vi bất thường
Trong các dấu hiệu trẻ tự kỷ, thay đổi hành vi đột ngột là một trong những biểu hiện dễ nhận thấy nhất. Trẻ có thể trở nên né tránh người hoặc nơi nào đó, phản ứng thái quá, hoặc xuất hiện hành vi mới.
Biểu hiện cha mẹ cần lưu ý:
- Trẻ né tránh ánh mắt. Không muốn tiếp xúc với ai đó trước đây từng rất thân quen.
- Bé từ chối đến lớp can thiệp, không chịu rời nhà.
- Tăng hành vi gây hấn, tự đánh vào đầu, cào cấu cơ thể.
- Gào khóc dữ dội khi bị chạm vào người hoặc thay đồ.
Ví dụ thực tế:
- Một cậu bé từng ôm cô giáo mỗi sáng, nay hoảng sợ khi thấy cô.
- Cô bé từng vui vẻ khi đi tắm, nay gào khóc và cào cấu tay mẹ.
Nếu những hành vi này xuất hiện sau một mốc thời gian rõ ràng, rất có thể là dấu hiệu bị xâm hại mà trẻ chưa thể nói ra.
1.2 Thói quen bỗng “nhi hoá”
Đây là dấu hiệu thoái lùi phát triển (regression), khi não bộ trở về “vùng an toàn” trong quá khứ để đối phó với khủng hoảng hiện tại. Trẻ có thể sử dụng giọng nói, tư thế, hoặc đồ vật đặc trưng của giai đoạn tuổi thơ trước đó để tự xoa dịu.
Biểu hiện thường gặp:
- Dùng từ ngữ đơn giản hóa, xưng hô như trẻ mẫu giáo.
- Ngậm ngón tay, ngậm áo, ôm chặt thú bông hoặc chăn mềm mọi lúc.
- Nói nhí nhảnh, cao giọng bất thường so với tuổi.
- Tè dầm thường xuyên
- Hoảng loạn khi gặp ai đó…
1.3 Dấu hiệu trẻ tự kỷ về hành vi tình dục không phù hợp
Hành vi tình dục không phù hợp là một trong những dấu hiệu cảnh báo mạnh nhất. Đặc biệt khi trẻ mô phỏng hành vi người lớn mà không hiểu ý nghĩa.
Trẻ vui chơi có thể bắt chước hành vi nhưng nếu vượt quá ranh giới có thể là dấu hiệu bị xâm hại hoặc đã tiếp xúc với tình dục
Biểu hiện thường gặp:
- Dấu hiệu trẻ tự kỷ như thể hiện hành động “giả vờ tình dục”, sờ vùng kín mình/ người khác. Hay sử dụng từ ngữ tình dục không phù hợp
- Tự chạm vùng kín nơi công cộng, nói những từ tục tĩu hoặc hỏi về hành vi tình dục một cách lặp đi lặp lại.
1.4 Thay đổi khẩu vị, khó ngủ
Stress, lo âu phản ứng với chấn thương tâm lý có thể ảnh hưởng tới ăn uống.
Biểu hiện thường gặp:
- Trẻ ăn quá nhiều hoặc bỏ ăn hoàn toàn, sợ thức ăn từng yêu thích.
- Ăn ít hơn, từ chối thức ăn yêu thích, sút cân, uống ít nước, than đau bụng hoặc các phần cơ thể
- Thường xuyên thức dậy giữa đêm, vật vã hoặc hoảng loạn khi ngủ.
- Mất ngủ, khó vào giấc, thức dậy giữa đêm, ác mộng thường xuyên.
- Trẻ ngủ không ngon, mệt mỏi ban ngày, ngủ nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường.
1.5 Cách ăn mặc thay đổi
Trẻ bị xâm hại có thể cảm thấy xấu hổ về cơ thể hoặc muốn kiểm soát sự chú ý từ người khác. Dấu hiệu trẻ tự kỷ mặc đồ quá kín hoặc hở bất thường đều có thể là phản ứng từ nội tâm bị tổn thương. Và sự xâm phạm có thể liên quan đến vùng riêng tư → trẻ cố gắng che thân, từ chối thay đồ, tránh vệ sinh công cộng
Biểu hiện thường gặp:
- Luôn mặc áo tay dài, quần dài kể cả khi trời nóng, không chịu thay đồ trước mặt ai.
- Ngược lại, mặc áo ngắn, váy hở bất thường dù trước đó không có thói quen như vậy.
- Từ chối mặc đồ ngủ, thay vào đó mặc nhiều lớp hoặc quần áo bó sát.
- Trẻ không muốn thay đồ thể dục ở trường. Ăn mặc rất kín đáo hơn thường, từ chối tắm hoặc rửa vùng kín.
👉 Nếu bố mẹ chưa rõ con có đang gặp khủng hoảng không, có thể xem thêm bài viết “5 dấu hiệu trẻ không muốn đến lớp can thiệp và cách xử lý” để hiểu thêm các yếu tố cảm xúc có thể ảnh hưởng đến trẻ.
2. Phân biệt đâu là đặc tính tự kỷ vs dấu hiệu mới của xâm hại
Không phải hành vi lạ nào cũng là xâm hại. Nhưng nếu chúng xuất hiện sau một thời điểm cụ thể, hoặc tăng cường độ rõ rệt, bố mẹ nên cẩn trọng. Đây là cách phân biệt giúp cha mẹ không bỏ sót dấu hiệu quan trọng.
2.1 Quan sát thời điểm bắt đầu thay đổi
Nguyên tắc: Nếu một hành vi lạ hoặc thay đổi cảm xúc bắt đầu sau một sự kiện cụ thể, ba mẹ cần đặc biệt lưu ý.
Những thời điểm đáng nghi ngờ:
- Sau khi trẻ tiếp xúc với người lạ mới, giáo viên mới, người thân lâu ngày không gặp.
- Sau khi đi học trở lại, hoặc vừa đi chơi / nghỉ dưỡng / gửi nhà người khác.
- Sau một lần trẻ bị mắng, bị ép làm điều không thoải mái, hoặc bị tắm rửa, thay đồ bởi người khác.
Trẻ tự kỷ thường ổn định hành vi trong môi trường quen thuộc. Nếu có thay đổi rõ rệt về hành vi sau một mốc thời gian cụ thể. Rất có thể là dấu hiệu trẻ tự kỷ đang phản ứng với một trải nghiệm xấu hoặc gây sang chấn.
2.2 So sánh với hành vi trước đó
Nguyên tắc: Dấu hiệu trẻ tự kỷ ở mọi hành vi cần được đối chiếu với mức độ và tần suất trước đây. Không phải vì trẻ lắc tay, la hét hay khó ngủ là bị xâm hại. Vấn đề nằm ở “độ lệch chuẩn” của hành vi.
Những điều cần so sánh:
- Trước đây trẻ có từng tránh né người đó không? Giờ thì không muốn gặp, hoảng loạn khi thấy?
- Trước đây trẻ ngủ bình thường? Giờ thì khóc giữa đêm, tỉnh dậy hoảng sợ, không chịu ngủ một mình?
- Trước đây hành vi lặp lại như lắc người, cắn tay ở mức thấp? Giờ thì tăng đột biến, có hành vi mới chưa từng có?
Tự kỷ là một phổ rối loạn ổn định, hành vi sẽ lặp lại theo mô-típ, không đột ngột đổi mới mạnh. Nếu có hành vi hoàn toàn mới hoặc cường độ tăng rõ thì đó là “red flag” (cờ đỏ).
👉 Gợi ý đọc thêm: “Tự kỷ ở người lớn: Sống ra sao khi bị chẩn đoán muộn?”. Bài viết giúp cha mẹ hiểu thêm hậu quả của việc bỏ qua những dấu hiệu ban đầu.
Lời kết
05 dấu hiệu trẻ tự kỷ có thể đang bị xâm hại không phải để khiến cha mẹ lo sợ, mà là để giúp cha mẹ chủ động bảo vệ con. Nếu phát hiện sớm, hành động đúng cách và nhẹ nhàng, cha mẹ có thể giúp con hồi phục mà không để lại sang chấn lâu dài.
Sen An cam kết đồng hành với cha mẹ trong hành trình chữa lành. Chúng tôi hiểu, chúng tôi không phán xét, và chúng tôi ở đây để giúp con được an toàn.
☎️ Liên hệ Sen An ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí và cùng nhau mở ra cơ hội phát triển trọn vẹn cho trẻ.