Đặc điểm của trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói là một trong những yếu tố khiến các thiên thần nhỏ này dễ bị tổn thương hơn trong xã hội. Khi không thể giao tiếp rõ ràng, không hiểu ranh giới cá nhân hoặc không phân biệt nguy hiểm. Các bé rất dễ trở thành đối tượng của những hành vi xâm hại mà người lớn không hề hay biết.
Sen An hiểu rằng không bố mẹ nào muốn nghĩ đến điều đó. Nhưng hiểu để phòng tránh, hiểu để hành động sớm là cách thiết thực nhất để bảo vệ những đứa trẻ tuyệt vời của chúng ta.
1. Những đặc điểm của trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói liên quan đến nguy cơ bị xâm hại
Trước tiên, chúng ta cần hiểu vì sao những đặc điểm của trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói lại khiến các con dễ bị tổn thương hơn trong môi trường sống hiện đại.
1.1 Khó khăn trong giao tiếp
Giao tiếp chính là công cụ giúp con người kết nối, bảo vệ và báo hiệu khi có điều bất thường. Nhưng nhiều bé yêu mắc tự kỷ hoặc chậm nói lại gặp trở ngại lớn ở kỹ năng này.
- Trẻ chậm nói: thường không có khả năng nói thành câu rõ ràng, có thể chỉ dùng vài từ đơn lẻ hoặc hoàn toàn im lặng. Khi gặp tình huống nguy hiểm, bé không thể diễn đạt cảm xúc như “con sợ”, “có ai làm đau con”…
- Trẻ tự kỷ: ngay cả khi có khả năng nói, trẻ vẫn có thể gặp khó khăn trong việc hiểu ẩn ý, cảm xúc, hoặc dùng từ sai ngữ cảnh. Trẻ không hiểu biểu cảm gương mặt người khác là đang tức giận, đe dọa hay thân thiện.
Ví dụ thực tế: Một cô bé tự kỷ nhẹ có thể chỉ kể “hôm nay chú A chạm vào người con”. Mà không thể diễn tả chú A chạm vào đâu, có cảm xúc gì, trong hoàn cảnh nào. Điều đó khiến người lớn khó hiểu đúng sự việc.
1.2 Nhận thức về nguy hiểm và phân biệt tình huống nguy hiểm kém
Đặc điểm của trẻ tự kỷ thường bao gồm sự hạn chế trong việc nhận biết nguy cơ từ người lạ hoặc hoàn cảnh xung quanh.
- Các bé có thể không biết rằng việc ai đó đề nghị “giữ bí mật” là điều đáng ngờ.
- Không nhận ra rằng việc bị chạm vào vùng kín là sai.
- Không biết cách phản ứng phù hợp như chạy đi, kêu cứu hay báo người lớn.
Điều này trở nên nguy hiểm hơn khi trẻ có xu hướng tin người hoặc từng được dạy rằng “phải nghe lời người lớn”, “không được cãi”. Dẫn tới không dám phản kháng khi bị xâm hại.
1.3 Khó bộc lộ hoặc báo cáo xâm hại
Một số trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói không có khả năng phản ứng ngay khi bị xâm phạm. Bé có thể đứng yên, không chạy, không la hét. Bởi vì:
- Trẻ không hiểu đó là hành vi sai.
- Bé bị “đóng băng” vì sợ.
- Hoặc không biết diễn đạt, không biết ai là người an toàn để nói ra.
Nghiên cứu đã cho thấy nhiều trường hợp phản ứng chậm khi bị xâm hại dẫn đến kéo dài thời gian tổn thương. Hoặc không ai phát hiện ra trong thời gian dài.
1.4 Đặc điểm của trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói làm tăng nguy cơ bị nhắm đến
Đặc điểm hành vi của trẻ tự kỷ có thể bao gồm:
- Ít bạn bè, ít mối quan hệ xã hội
- Không kiểm soát được ranh giới khi tiếp xúc
- Có xu hướng tìm kiếm sự tiếp xúc vật lý để giải tỏa căng thẳng
Chính điều này đôi khi lại khiến người khác hiểu sai hành vi của trẻ. Hoặc, kẻ xấu lợi dụng sự gần gũi của trẻ để thực hiện hành vi xâm hại trong khi trẻ không nhận ra.
👉 Nếu bố mẹ muốn hiểu rõ hơn về cách giúp trẻ tự kỷ giao tiếp tốt hơn, có thể xem bài viết: Dạy trẻ tự kỷ chờ đợi bằng 5 bước cực kỳ hiệu quả tại nhà.
2. Đặc điểm của trẻ tự kỷ & trẻ chậm nói trong ngữ cảnh xâm hại
Mỗi bé là một thế giới riêng. Việc nhận diện nguy cơ cần dựa trên mức độ ảnh hưởng của từng đặc điểm cụ thể.
2.1 Trẻ tự kỷ: Mức độ ảnh hưởng đến nguy cơ bị xâm hại là cao nhất
Trẻ tự kỷ chức năng thấp (ít hoặc không nói, kỹ năng xã hội yếu)
- Giao tiếp bị hạn chế nghiêm trọng → không thể kể lại nếu có chuyện xảy ra.
- Không hiểu các tín hiệu cảnh báo như “không an toàn”, “người lạ”, “giữ bí mật”.
- Phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc → nếu người gây hại là người thân, càng khó phát hiện.
- Dễ bị “thuận theo” mà không phản kháng vì không hiểu tình huống.
Kết luận: Đặc điểm của trẻ tự kỷ chức năng thấp là nhóm có nguy cơ cao nhất, cần được bảo vệ nghiêm ngặt.
Trẻ tự kỷ chức năng cao (có thể nói nhưng hạn chế giao tiếp xã hội)
- Có thể dùng ngôn ngữ, nhưng không hiểu ẩn ý, thao túng, hay lời hứa giả dối từ người khác.
- Dễ bị “dụ” bằng lời khen, quà tặng mà không nhận ra ý đồ xấu.
- Khi bị xâm hại, khó kể lại theo đúng trình tự hoặc logic, khiến người lớn khó hiểu.
Kết luận: Trẻ tự kỷ dù nói được nhưng vẫn thiếu “nhận thức xã hội”, đây là điểm khiến các bé dễ bị xâm hại mà phụ huynh dễ bỏ qua.
👉 Nếu nghi ngờ bé có dấu hiệu nhẹ trong phổ, hãy đọc thêm bài viết: ADHD ở bé gái: Vì sao bé dễ bị nhầm với “ngoan ngoãn”?.
2.2 Trẻ chậm nói: Nguy cơ thấp hơn, nhưng không thể chủ quan
Trường hợp trẻ chỉ chậm nói, không có tự kỷ
Bé yêu trong trường hợp này thường vẫn có khả năng nhận biết cảm xúc, hiểu được ánh mắt, cử chỉ, và phân biệt rõ người quen với người lạ. Trẻ có thể nhận biết tình huống an toàn – không an toàn. Nhất là khi được hướng dẫn đúng cách.
Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất của trẻ chậm nói là ở khả năng kể lại câu chuyện đã xảy ra. Vì từ ngữ hạn chế, trẻ có thể không mô tả rõ tình huống, dễ bị hiểu lầm hoặc bị người lớn đánh giá sai.
Trường hợp trẻ vừa chậm nói vừa có dấu hiệu tự kỷ nhẹ
Với những thiên thần nhỏ vừa chậm nói, vừa có dấu hiệu của trẻ tự kỷ nhẹ. Như khó nhìn vào mắt, khó bắt chuyện với bạn bè, không linh hoạt khi thay đổi thói quen. Mức độ nguy cơ sẽ gần như tương đương với trẻ tự kỷ.
Nguyên nhân là bởi kỹ năng giao tiếp xã hội kém làm bé khó thể hiện sự không thoải mái, khó báo động khi có điều bất thường xảy ra. Nếu không được dạy kỹ năng tự bảo vệ, trẻ sẽ không biết “kêu cứu” dù cảm thấy lo lắng hoặc bị tổn thương.
Sen An luôn khuyến khích bố mẹ đưa con đi đánh giá sớm và can thiệp kịp thời. Giai đoạn từ 3-6 tuổi là “giai đoạn vàng” để dạy các kỹ năng nền tảng như phản ứng nguy hiểm, nhận biết vùng riêng tư, và tìm người đáng tin cậy.
Lời kết
Các đặc điểm của trẻ tự kỷ không chỉ là thách thức trong việc học tập, giao tiếp. Mà còn là những yếu tố làm tăng nguy cơ bị xâm hại. Điều quan trọng là phụ huynh cần:
- Quan sát kỹ hành vi của con
- Trang bị kỹ năng tự bảo vệ cá nhân
- Tạo môi trường an toàn, nơi trẻ có thể chia sẻ không sợ bị mắng, bị ngăn cản
Sen An tin rằng, với sự thấu hiểu, đồng hành đúng cách và hành động kịp thời. Chúng ta hoàn toàn có thể bảo vệ các bé yêu khỏi những tổn thương không đáng có.
☎️ Liên hệ Sen An để được tư vấn chuyên sâu và đồng hành cùng bố mẹ trong hành trình bảo vệ trọn vẹn cho con.