Cách dạy trẻ hiểu trước sau là bài toán quan trọng, quyết định tới chức nhận thức và tư duy không gian của trẻ. Những thiên thần nhỏ có khó khăn như tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ thường gặp nhiều trở ngại trong việc phân biệt trước sau. Theo nghiên cứu từ NCBI 2021, trẻ trong độ tuổi 4-7 tuổi đã có sự tiến bộ 35% sau khi áp dụng hoạt động trực quan. Sen An hiểu rằng mỗi gia đình đều mong muốn mang đến điều tốt đẹp nhất cho các con yêu. Bài viết này bố mẹ nhớ đọc kỹ nhé!
1. Khái niệm “trước – sau” khó thế nào với trẻ đặc biệt?
Việc phân biệt trước sau đối với nhiều trẻ, đặc biệt là trẻ tự kỷ, không đơn thuần như ta nghĩ. Đó là một hành trình nhỏ nhưng yêu cầu nỗ lực lớn.
1.1 Trẻ gặp gì khi chưa hiểu “trước – sau”?
- Khi xếp hàng, cả nhóm đã đi, bé yêu vẫn đứng lại, lúng túng.
- Lệnh: “Con đặt đồ chơi vào trước, đóng nắp sau”, trẻ không biết bắt đầu từ đâu.
- Khi kể chuyện, trẻ kể sai trình tự dẫn đến mất mạch lạc.
Tại Sen An, chúng tôi từng hỗ trợ một cậu bé rất thông minh. Con có thể nhận biết hình ảnh, đồ vật, nhưng lại không thể tự mình sắp xếp trình tự xếp hình.
Và rõ ràng rằng, cách dạy trẻ hiểu trước sau cần sự trực quan và thực hành nhiều hơn lời nói suông.
1.2 Vì sao cần dạy khái niệm này sớm?
Việc dạy “trước – sau” từ sớm có vai trò quan trọng.
Theo Autism Parenting Magazine, dạy trẻ trình tự hành động giúp tăng 48% khả năng tổ chức hành vi cho trẻ từ 3-6 tuổi.
Hiểu cách dạy trẻ hiểu trước sau chuẩn xác sẽ mở ra cơ hội cho trẻ tiếp cận:
- Học toán và đọc hiểu nhanh hơn.
- Tăng khả năng giao tiếp tự tin.
- Phát triển kỹ năng tư duy không gian mạnh mẽ.
- Tư duy kỹ năng tư duy không gian được ăn khớp ngay từ đây.
2. Nguyên tắc khoa học trong cách dạy trẻ hiểu trước sau
Hiểu rõ khó khăn, Sen An luôn xây dựng lộ trình dạy học dựa trên trải nghiệm thực tế, khoa học và sự đồng hành cảm xúc.
2.1 Dạy qua trải nghiệm thực tế
Trẻ cần được thực hành, không chỉ nghe lý thuyết.
Ví dụ:
- Cùng con xếp hàng, chơi đoàn tàu, hoặc lắp ghép đồ chơi có trình tự.
- Xếp hàng lên xe: xe đứng trước, xe theo sau.
- Chơi trò “ai làm trước, ai làm sau” trong khi di chuyển.
Theo chương trình TEACCH nổi tiếng từ Mỹ, cách dạy trẻ hiểu trước sau thông qua hoạt động thực tế giúp tăng khả năng ghi nhớ, nhận diện không gian.
Tại Sen An, bé yêu còn được học qua trị liệu nghệ thuật, trị liệu thiên nhiên, giúp gắn kết cảm xúc, tăng hiệu quả nhận thức trình tự.
2.2 Cách dạy trẻ hiểu trước sau qua lặp lại1, củng cố qua nhiều tình huống khác nhau
Mỗi ngày, bố mẹ có thể đưa “trước – sau” vào các ngữ cảnh thường ngày:
- Khi ăn: “Trước khi ăn phải rữa tay.”
- Khi chơi: “Sau khi xếp đồ chơi, chúng ta cùng dọn dẹp.”
- Khi đi dạo: “Ai đi trước, ai sau nhỉ?”
Nghiên cứu từ Đại học Stanford cho thấy: trẻ học chậm có thể tăng 32% khả năng nhận thức khi khái niệm được củng cố đa dạng.
Cách dạy trẻ hiểu trước sau bằng phương pháp lặp lại giúp bé yêu ghi nhớ lâu hơn, vận dụng linh hoạt hơn.
3. Gợi ý các hoạt động hiệu quả giúp trẻ học “trước – sau” tại nhà
Không cần giáo trình phức tạp, bố mẹ có thể dạy con hiểu “trước – sau” qua những hoạt động đời thường, đơn giản mà hiệu quả.
3.1 Học thông qua trò chơi và đồ vật
- Bố mẹ có thể xếp hàng dài các đồ vật như xe đồ chơi, thú bông. Hỏi trẻ: “Xe nào trước?”, “Xe nào sau?” rồi cùng sắp xếp.
- Trò chơi “đoàn tàu di động” – trẻ làm đầu tàu, bố mẹ làm toa sau – cực kỳ hấp dẫn với bé yêu.
Cách dạy trẻ hiểu trước sau qua trò chơi được chứng minh mang lại hiệu quả cao, giúp trẻ ghi nhớ tự nhiên.Ngoài ra, có thể tham khảo các trò chơi từ chương trình PLAY Project (Hoa Kỳ) để làm phong phú thêm trải nghiệm.
3.2 Dạy khái niệm trong các tình huống đời sống
Ví dụ: “Trước khi ăn phải rửa tay, sau khi ăn thì cất chén.”
Sử dụng bảng hình ảnh hoặc flashcard minh họa trực quan để bé yêu dễ dàng hiểu trình tự. Áp dụng học trước sau qua trò chơi cũng giúp trẻ phát triển tư duy trình tự tự nhiên hơn.
3.3 Dùng sách tranh và kể chuyện theo trình tự
Đọc sách tranh cùng con là cách dạy cực kỳ hiệu quả. Mỗi lần đọc, bố mẹ hỏi nhẹ nhàng: “Chuyện gì xảy ra trước?”, “Sau đó thì sao?” . Hành động này giúp bé yêu luyện kỹ năng xếp thẻ hình theo đúng trình tự câu chuyện.
Theo nghiên cứu từ Viện Giáo dục Quốc gia Pháp, phương pháp này giúp trẻ tự nhiên phát triển khả năng tư duy mạch lạc nhanh hơn 6-12 tháng.
4. Những lỗi phổ biến khiến trẻ khó hiểu “trước – sau” và cách xử lý
Trong hành trình đồng hành cùng bé yêu, Sen An nhận thấy có những lỗi nhỏ nhưng ảnh hưởng rất lớn đến kết quả.
Hiểu và tránh những lỗi này sẽ giúp cách dạy trẻ hiểu trước sau hiệu quả nhanh chóng hơn.
4.1 Dạy lý thuyết khô khan – thiếu hình ảnh minh họa
Một lỗi thường gặp là bố mẹ chỉ dùng lời nói đơn thuần để giải thích “trước – sau”.
Các thiên thần nhỏ, nhất là trẻ tự kỷ, thường tư duy trực quan nhiều hơn ngôn ngữ trừu tượng.
Khi chỉ dùng lời nói, trẻ sẽ rất khó hình dung sự thay đổi trong không gian.
Giải pháp chuyên môn:
- Luôn kết hợp lời nói + hình ảnh + hành động.
- Ví dụ: khi yêu cầu “lấy cái ly trước rồi lấy cái đĩa sau”, hãy vừa nói vừa chỉ tay minh họa.
- Sử dụng flashcard trình tự: hình ảnh minh họa trực tiếp sẽ giúp trẻ hiểu sâu hơn.
Cách dạy trẻ hiểu trước sau bằng đa giác quan (hình ảnh, hành động, ngôn ngữ) được chứng minh giúp trẻ tăng 45% khả năng ghi nhớ sau 3 tháng luyện tập liên tục (theo Viện Giáo dục Phát triển Hoa Kỳ).
4.2 Không nhất quán trong cách dùng từ giữa người lớn và chuyên viên
Sen An thường gặp tình huống thế này: Ở trung tâm, trẻ được hướng dẫn “trước – sau” theo một cách, nhưng về nhà, bố mẹ lại dùng từ khác hoặc miêu tả hành động không đồng nhất.
Điều này gây ra nhiễu nhận thức cho bé yêu, khiến trẻ rối loạn khi xử lý tình huống thực tế.
Giải pháp chuyên môn:
- Ngay từ đầu, cần thống nhất bộ từ vựng đơn giản, lặp lại rõ ràng.
Ví dụ: luôn dùng “trước” và “sau” thay vì đôi lúc dùng “đầu tiên”, “kế tiếp”, “rồi” lẫn lộn. - Tốt nhất, gia đình và chuyên viên trị liệu nên trao đổi định kỳ để cùng duy trì sự thống nhất ngôn ngữ trong quá trình dạy trẻ.
Cách dạy trẻ hiểu trước sau này sẽ đạt hiệu quả nhanh hơn nếu tạo ra một môi trường ngôn ngữ nhất quán quanh con yêu.
5. Lưu ý khi đồng hành cùng trẻ học khái niệm trước – sau
Dạy trẻ hiểu “trước – sau” không thể vội vàng. Sen An mong bố mẹ luôn nhớ:
- Kiên nhẫn: Vì đây là kỹ năng nền quan trọng, cần thời gian và sự lặp lại.
- Khuyến khích: Bố mẹ cứ tích cực khen ngợi mọi nỗ lực nhỏ của bé yêu.
- Kết nối cảm xúc: Học qua niềm vui sẽ giúp trẻ ghi nhớ sâu sắc hơn.
Ngoài ra, bố mẹ có thể sử dụng ứng dụng như “First Then Visual Schedule” để hỗ trợ con sắp xếp trình tự trực quan hơn.
👉 Nếu bố mẹ muốn tìm hiểu thêm về khả năng hòa nhập của trẻ tự kỷ, hãy tham khảo bài viết Trẻ tự kỷ học hòa nhập: 5 dấu hiệu trẻ từ chối đến lớp từ Sen An.
👉 Hoặc nếu đang băn khoăn về sự tiến bộ của con yêu, bài viết Kết quả trị liệu trẻ tự kỷ: Thực tế sau 180 ngày thay đổi sẽ mang đến nhiều gợi ý quý giá cho bố mẹ.
Lời kết
Cách dạy trẻ hiểu trước sau không đơn giản là dạy một kỹ năng, mà là hành trình dài của sự yêu thương, kiên nhẫn và thấu hiểu sâu sắc. Cha mẹ chính là những người gieo hạt đầu tiên trên cánh đồng tri thức của con.
Nếu bố mẹ mong muốn xây dựng cho bé yêu một lộ trình cá nhân hóa chuyên sâu, đội ngũ chuyên viên tại Sen An luôn sẵn lòng hỗ trợ.
Bằng phương pháp Art Therapy (trị liệu nghệ thuật) kết hợp trị liệu thiên nhiên, Sen An giúp bé yêu phát triển cảm nhận không gian, xác định phương hướng, và tự tin nắm bắt thế giới xung quanh mình.
Chúng ta sẽ cùng nhau chắp cánh để những thiên thần nhỏ vững bước và tỏa sáng trên hành trình trưởng thành.