Rối loạn phổ tự kỷ là một khái niệm rộng với nhiều mức độ, biểu hiện khác nhau. Nhưng thực tế, nhiều bố mẹ vẫn nghĩ rằng “tự kỷ” là một trạng thái cố định, chỉ có một kiểu. Có những bé yêu nói được, giao tiếp được – nhưng vẫn thuộc phổ tự kỷ. Cũng có những thiên thần nhỏ cần rất nhiều hỗ trợ mới có thể hòa nhập. Vì vậy, bài viết này của Sen An sẽ giúp bố mẹ hiểu đúng, từ khái niệm, phân loại, nguyên nhân cho đến những hiểu lầm thường gặp.
1. Rối loạn phổ tự kỷ là gì? Vì sao nhiều người dễ hiểu sai?
Đây không phải là một “bệnh duy nhất”. Đây là một rối loạn phát triển thần kinh với nhiều mức độ khác nhau. Mỗi bé yêu nằm trong phổ đều có cách cảm nhận và phản ứng với thế giới theo cách riêng của mình.
Hiểu một cách đơn giản về khái niệm rối loạn phổ tự kỷ, Từ “phổ” (spectrum) thể hiện sự đa dạng. Trẻ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp, hành vi hoặc tương tác xã hội. Nhưng mức độ biểu hiện không giống nhau.
Một số bé yêu có thể nói chuyện tốt nhưng lại gặp khó khăn khi chơi với bạn. Một số khác thì có ngôn ngữ hạn chế nhưng cực kỳ nhạy cảm với âm thanh hoặc ánh sáng.
Trước đây, người ta thường gán tự kỷ là “bệnh nặng”, là “khuyết tật”. Nhưng khoa học hiện đại đã thay đổi cách nhìn. Rối loạn phổ tự kỷ được hiểu là một dạng khác biệt trong phát triển não bộ – không phải điều tiêu cực, mà là điều cần được thấu hiểu.
Sen An tin rằng: Khi hiểu đúng, chúng ta sẽ thôi sợ hãi và bắt đầu hành động đúng.
2. Phân loại mức độ tự kỷ và các dạng rối loạn phổ tự kỷ
Không có một mẫu số chung nào cho chứng rối loạn này. Mỗi bé đều nằm ở một điểm khác nhau trong phổ này. Theo tiêu chuẩn DSM-5, chứng rối loạn này được phân loại dựa trên mức độ cần hỗ trợ.
- Mức độ 1: Cần hỗ trợ nhẹ
Bé yêu có thể nói chuyện nhưng gặp khó khăn trong việc duy trì tương tác xã hội. Khả năng thích nghi với thay đổi còn hạn chế.
- Mức độ 2: Cần hỗ trợ vừa phải
Bé cần nhiều hướng dẫn trong giao tiếp và hành vi. Có thể có hành vi lặp lại hoặc nhạy cảm với thay đổi.
- Mức độ 3: Cần hỗ trợ nhiều
Bé gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày. Cần sự hỗ trợ chuyên sâu và liên tục.
Sen An luôn lưu ý: Phân loại này nhằm giúp bố mẹ hiểu và có hướng can thiệp đúng, không bao giờ để “gán nhãn” bé yêu.
Asperger và tự kỷ không điển hình là gì?
Hội chứng Asperger từng được xem là một dạng tự kỷ riêng biệt. Hiện nay Asperger đã được đưa vào chung với rối loạn phổ tự kỷ, do sự gần gũi trong biểu hiện. Bé yêu có thể gặp khó khăn trong tương tác xã hội nhưng vẫn có trí tuệ tốt và khả năng giao tiếp cơ bản.
Tự kỷ không điển hình cũng là một dạng rối loạn phổ tự kỷ. Bé yêu có dấu hiệu không rõ ràng, dễ bị bỏ sót, nhưng rất cần sự hỗ trợ sớm. Sen An hiểu bố mẹ băn khoăn và luôn sẵn sàng giúp bố mẹ nhận diện sớm dạng này để hỗ trợ bé kịp thời.
3. Nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ – Không phải do cha mẹ “dạy sai”
Một trong những điều đau lòng là nhiều bố mẹ từng bị đổ lỗi. Rằng con như vậy là do bố mẹ “không biết dạy”. Nhưng sự thật thì không phải thế.
Nghiên cứu cho thấy chứng rối loạn này có thể liên quan đến:
- Yếu tố di truyền
- Ảnh hưởng thần kinh từ trong thai kỳ
- Bất thường trong phát triển não bộ
Tất cả bắt đầu từ rất sớm – thậm chí từ khi con còn trong bụng mẹ. Không có bằng chứng nào cho thấy:
- Xem TV gây tự kỷ
- Tiêm vaccine gây tự kỷ
- Bố mẹ thiếu quan tâm gây tự kỷ
Thay vào đó, đây là kết quả của nhiều yếu tố sinh học và môi trường kết hợp. Sen An muốn bố mẹ hiểu: Không ai có lỗi cả. Điều quan trọng là nhìn về phía trước, và cùng con đi tiếp con đường phát triển.
4. Những hiểu lầm phổ biến cần loại bỏ
Trong hành trình đồng hành cùng con, bố mẹ thường nghe nhiều lời khuyên thiếu căn cứ. Những hiểu lầm này nếu không được giải thích, sẽ khiến việc can thiệp bị trì hoãn – làm mất giai đoạn vàng để giúp bé phát triển.
Một số hiểu lầm phổ biến:
- “Tự kỷ là bệnh, có thể chữa khỏi.” – Không đúng. Đây là rối loạn phát triển thần kinh kéo dài suốt đời.
- “Trẻ tự kỷ không thể học.” – Thực tế, nhiều bé có khả năng học rất tốt nếu được hướng dẫn đúng cách.
- “Tự kỷ do cha mẹ sai.” – Điều này gây tổn thương sâu sắc và hoàn toàn sai sự thật.
- “Mọi trẻ tự kỷ đều giống nhau.” – Không đúng. Mỗi bé trong rối loạn phổ tự kỷ là một thế giới riêng.
Sen An hiểu bố mẹ đang phải đối mặt với nhiều câu hỏi chưa lời đáp. Nhưng đừng để những hiểu lầm đó khiến chúng ta chậm trễ trong việc tìm hướng đi cho con.
Để thấu hiểu nỗi lòng của các mẹ đang cảm thấy cô đơn trên hành trình này, Sen An mời bố mẹ đọc thêm bài: “Định kiến nuôi con tự kỷ: khi mẹ phải một mình chiến đấu” sẽ giúp bố mẹ thấy mình không đơn độc, để chuẩn bị vững vàng hơn trong hành trình này.
Lời kết
Rối loạn phổ tự kỷ không phải là một phán quyết, mà là một dạng phát triển khác biệt. Mỗi thiên thần nhỏ trong phổ này đều có khả năng, cảm xúc và những điều tuyệt vời riêng.
Đừng vội sợ nhãn “tự kỷ”. Hãy bắt đầu từ sự hiểu đúng, yêu thương kiên nhẫn và một kế hoạch can thiệp phù hợp. Bố mẹ không cần đi một mình – Sen An ở đây để đồng hành cùng gia đình trong từng chặng đường.
👉 Tìm hiểu thêm về rối loạn phổ tự kỷ và đăng ký đánh giá chuyên sâu tại Trung tâm Sen An để nhận hướng dẫn can thiệp phù hợp cho con nhé bố mẹ!