Thói quen học tập cho trẻ đóng vai trò then chốt trong việc giúp các bé yêu đạt được những bước tiến ống định trong cuộc sống. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 1-3% trẻ em toàn cầu mắc khuyết tật trí tuệ. ở Việt Nam, nhu cầu hỗ trợ học tập tại nhà ngày càng tăng do thiếu hố cơ sở chuyên biệt. Sen An hiểu rằng thói quen học tập cho trẻ vô cùng quan trọng để phát triển kỹ năng sống và nâng cao chất lượng cuộc sống của các bé yêu.
1. Hiểu đúng về trẻ khuyết tật trí tuệ và đặc điểm học tập của các em
Trước khi bắt đầu xây dựng thói quen học tập cho trẻ, bố mẹ cần hiểu rõ đối tượng mình đang đồng hành.
1.1 Khuyết tật trí tuệ là gì?
Theo DSM-5 và WHO, khuyết tật trí tuệ là tình trạng giới hạn về chức năng trí tuệ và hành vi thích ứng. Các bé yêu có thể được phân chia theo mức độ: nhẹ (IQ 50-70), trung bình (IQ 35-50), nặng (IQ dưới 35). Biểu hiện bao gồm khó giao tiếp, khó tự phục vụ, và khó tham gia hệ thống giáo dục bình thường.
Theo Bộ Y tế Việt Nam (2021), chỉ 0,9% trẻ em được chẩn đoán và can thiệp sớm, điều này cho thấy sự cần thiết phải can thiệp ngay từ giai đoạn đầu.
1.2 Đặc điểm học tập của trẻ khuyết tật trí tuệ
Các bé yêu thường học chậm hơn, cần lặp đi lặp lại nhiều lần. Khả năng ghi nhớ ngắn hạn kém nên bố mẹ phải sử dụng nhiều công cụ trực quan như tranh, thẻ hình. Ví dụ khi dạy bé nhận diện số, hay dùng thẻ có số và hình ảnh đối tượng đếm tương ứng.
Nghiên cứu cho thấy, sau 3 tháng được học trong môi trường cá nhân hóa, 35% bé có tiến bộ rõ rệt về khả năng ghi nhớ.
2. Những nguyên tắc cơ bản khi xây dựng thói quen học tập cho trẻ tại nhà
Dạy trẻ học không chỉ là ngồi vào bàn với sách vở. Thói quen học tập cho trẻ cần cả sự ổn định cảm xúc lẫn sự rõ ràng trong mục tiêu.
2.1 Tính nhất quán và môi trường học tập tích cực
Góc học tập phải yên tĩnh, ánh sáng tự nhiên tốt, không có TV mở hay đồ chơi rải rác.
Ví dụ:1
- Một bé trai 5 tuổi từng rất khó tập trung, chỉ học được 3 phút mỗi lần. Sau khi bố mẹ dọn riêng cho bé một góc học tập với bàn riêng, tường trắng, hạn chế đồ chơi, bé dần kéo dài thời gian học lên 10–15 phút.
- Thời gian học cũng nên cố định, như mỗi sáng sau ăn sáng hoặc trước giờ chơi buổi chiều. Việc này giúp xây thói quen học tập cho trẻ bền vững hơn.
- Dành 30 phút sau bữa ăn tối để bé yêu học tập. Luôn nhắc nhở con rằng: “Đến giờ học rồi nhé con”.
Theo Autism Speaks, trẻ có môi trường ổn định tăng hiệu quả học 25–40%.
2.2 Chia nhỏ mục tiêu – phương pháp “successive approximations” trong thói quen học tập cho trẻ
Bé yêu sẽ dễ tiếp thu hơn khi nhận nhiệm vụ nhỏ nhẹ.
Ví dụ:
- Ban đầu học 1 từ “bánh”, sau đó ghép 2 từ “bánh ngon”, tiếp theo là tạo câu “Con thích bánh ngon”. Cách chia nhỏ này giúc bé không bị áp lực và tạo thói quen học tập cho trẻ bài bản.
- Chia nhỏ mục tiêu làm trẻ cảm thấy thành công liên tục. Ví dụ: hôm nay trẻ học tên 1 loài động vật, mai ghép tạo câu ngắn. Từ “Con vẹt” tới “Con vẹt béo” là một bước tiến.
Một bé gái tại Sen An từng từ chối học chữ. Sau khi chia nhỏ thành “học 1 chữ/ngày”, 2 tháng sau bé đã ghép được từ đơn giản như “Ba”, “Mẹ”.
2.3 Khen thưởng và động viên phù hợp
Với mỗi nỗ lực nhỏ, bé yêu xứng đáng được ghi nhận. Dù là vài phút ngồi yên học, hay lọc được 2 chữ.
Ví dụ:
- Bố mẹ có thể dùng sticker, thời gian chơi, hoặc lời khen nhỏ nhặt: “Con giỏi quá, một ngày con sẽ học được nhiều hơn!”
- Dù chỉ cần học xong 5 phút, trẻ vẫn xứng đáng nhận sticker dễ thương.
Sự khen thưởng nhẹ nhàng sẽ làm nên động lực lâu dài cho thói quen học tập cho trẻ.
3. Các phương pháp can thiệp hiệu quả tại nhà dành cho trẻ khuyết tật trí tuệ
Sen An hiểu rằng việc chọn đúng phương pháp can thiệp giúc bé yêu tiến bộ nhanh chóng và bền vững hơn. Dưới đây là những phương pháp phổ biến và dễ áp dụng nhất tại nhà.
3.1 Phương pháp TEACCH và ứng dụng tại nhà
TEACCH tập trung vào việc tổ chức môi trường học rõ ràng, trực quan. Bé yêu được hướng dẫn qua hình ảnh, bảng biểu thay vì chỉ dẫn bằng lời nói.
Phương pháp can thiệp tại nhà này giúp xây dựng thói quen học tập cho trẻ rất bền vững.
Ví dụ thực tế: Bố mẹ có thể chuẩn bị “bảng công việc” với tranh minh họa như: rửa tay, ngồi học, dọn đồ chơi. Mỗi hoàn thành nhỏ, bé được dán sticker lên bảng.
68% trẻ áp dụng TEACCH đều tiến bộ rõ rệt sau 3-6 tháng (Nguồn: Autism Speaks).
👉 Để hiểu thêm cách giúp bé học hòa nhập, bố mẹ có thể tham khảo Trẻ tự kỷ học hòa nhập: 5 dấu hiệu trẻ từ chối đến lớp.
3.2 Ứng dụng công nghệ – hỗ trợ học tập thông minh
Công nghệ đang trở thành phương pháp can thiệp tại nhà hiện đại và linh hoạt nhất. Các app như Avaz, Jellow (giao tiếp), KidUp, Monkey Stories (tiếng Việt) rất thích hợp.
Các app này giúp duy trì thói quen học tập cho trẻ đều đặn và xây dựng động lực học tập.
Ví dụ, khi bé học từ vựng ống qua app KidUp, bố mẹ hãy ngồi cùng, khen ngợi bé sau mỗi bài nhỏ.
3.3 Kết hợp chơi và học – học qua hoạt động
Chơi và học là hai hoạt động song hành ở trẻ. Đây là phương pháp can thiệp tại nhà giúp trẻ vừa học, vừa vui vẻ.
Ví dụ: cho bé chơi xúc xắc đếm số, xếp Lego nhận diện màu, vẽ tranh học chữ.
Nghiên cứu chỉ ra, học qua chơi giúp trẻ tăng 42% khả năng duy trì kiến thức.
👉 Để biết rõ hơn về sự tiến bộ sau can thiệp, bố mẹ có thể xem thêm Kết quả trị liệu trẻ tự kỷ: Thực tế sau 180 ngày thay đổi.
4. Vai trò của cha mẹ trong việc duy trì thói quen học tập cho trẻ
Sen An thấu hiểu rằng bố mẹ đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng và duy trì thói quen học tập. Mỗi ngày, những nỗ lực nhỏ nhặt như cùng ngồi học, khen ngợi đúng lúc, hay chỉ đơn giản là ở bên cạnh khi bé học, đều là những hạt giống gieo nền sự tiến bộ lâu dài.
4.1 Hỗ trợ từ cha mẹ là yếu tố sống còn
Các bé yêu, đặc biệt là trẻ tự kỷ hay khuyết tật trí tuệ, rất nhạy cảm với tình cảm gia đình. Khi bô mẹ tham gia tích cực vào việc học, bé cảm thấy an toàn và được động viên.
Ví dụ, thay vì chỉ ngồi cạnh, bố mẹ hãy tham gia cùng lúc bé đếm số hoặc làm trò chơi lắp ghép. Theo nghiên cứu ĐH Melbourne, sự tham gia của cha mẹ giúp trẻ tăng đến 60% khả năng hoàn thành chương trình học tại nhà.
4.2 Làm sao để không tạo áp lực mà vẫn duy trì đều đặn?
Sen An biết rằng nhiều bố mẹ lo lắng về việc đặt quá nhiều kỳ vọng khi dạy bé. Tuy nhiên, việc xây dựng thói quen học tập cho trẻ cần đến tính đều đặn và sự yêu thương.
Bố mẹ nên áp dụng kỹ thuật “5 phút mỗi ngày”: mỗi ngày đều cùng bé làm việc nhỏ nhất, dù chỉ 5 phút. Khi bé làm tốt, hãy khen ngay lập tức. Dù chỉ là đối diện với tờ đầu, thói quen học tập sẽ được xây dựng một cách tự nhiên và bền vững.
Sen An luôn nhắc nhở: “Hôm nay con cố gắng, mai con sẽ tốt hơn hôm qua”. Niềm tin nhỏ nhắn này sẽ đồng hành cùng bé trong suốt hành trình phát triển.
5. Xây dựng lịch trình học tập phù hợp cho từng trẻ
Sen An biết rằng, mỗi bé yêu đều có nhẹp điệu và năng lượng khác nhau khi học. Vì vậy, việc xây dựng lịch trình học tập cho trẻ phù hợp là cực kỳ quan trọng trong việc xây dựng động lực học tập.
5.1 Dựa trên khả năng tập trung của bé
Các bé thường chỉ duy trì được tập trung trong 5-15 phút. Bố mẹ nên xây dựng lịch trình học tập cho trẻ theo những khối thời gian ngắn:
- 5 phút học, 2 phút nghỉ.
- 10 phút xem tranh, 3 phút vận động.
Sự luân phiên giữa học và chơi giúp bé đỡ mệt, xây dựng động lực học tập mỗi ngày.
5.2 Gợi ý một vài lịch trình mẫu
Mẫu lịch trình ngắn:
- 8h00: Rửa mặt, ăn sáng.
- 8h30: Học thẻ từ vựng (5 phút).
- 8h40: Nghỉ, chơi xếp hình.
- 9h00: Học đếm số qua xúc xắc (5 phút).
Mẫu lịch trình linh hoạt:
- Sáng: Các bài học ngắn.
- Chiều: Hoạt động ngoài trời.
- Tối: Nghe truyện tranh, ôn lại bài.
Lời kết
Thói quen học tập cho trẻ chính là chiếc chìa khóa vững chắc để mở ra thế giới đầy khả năng và tài năng của bé. Việc xây dựng lịch trình học tập cho trẻ khoa học, đúng nhu cầu, kết hợp xây dựng động lực học tập là chìa khóa để con tiến xa.
Sen An thấu hiểu, hành trình này đòi hỏi nhiều kiên trì và yêu thương. Bé yêu sẽ tiến bộ từng ngày, chỉ cần cha mẹ đồng hành, tin tưởng và trao cho bé cơ hội.
Mỗi ngày một ít – cha mẹ và con sẽ đi xa hơn bạn nghĩ!
Nếu cần đồng hành, Sen An sẵn sàng hỗ trợ với các chương trình trị liệu và tham vấn cá nhân hóa.