Phương pháp điều trị ADHD đã và đang được quan tâm rộng rãi trong cộng đồng y khoa và giáo dục. Theo tổ chức y tế thế giới (WHO), tỷ lệ trẻ trên thế giới mắc ADHD lên đến 5,3%. Nếu không can thiệp kịp thời, ADHD có thể dẫn đến những khó khăn lâu dài. Bao gồm về học tập, giao tiếp và sức khỏe tâm thần. Trẻ có thể dễ bị hiểu nhầm là “nghịch ngợm” hoặc “thiếu tập trung”. Khiến ba mẹ rơi vào trạng thái bối rối, căng thẳng và lo lắng tột độ.
Sen An thấu hiểu điều đó. Mục tiêu bài viết này là cung cấp các phương pháp điều trị ADHD dựa trên y học chứng cứ. Giúp ba mẹ định hướng rõ ràng, hiểu đúng ưu – nhược điểm từng lựa chọn.
1. Các phương pháp điều trị ADHD dựa trên bằng chứng khoa học
Các phương pháp điều trị ADHD được chỉ định tùy theo đối tượng. Trẻ trưởng học, trẻ mẫu giáo hay thanh thiếu niên.Mỗi độ tuổi sẽ đáp ứng với những phác đồ khác nhau.
1.1 Thuốc – Phương pháp điều trị ADHD có hiệu quả cao nhất
Trong hệ thống y khoa hiện đại, thuốc vẫn là lựa chọn hàng đầu khi nói đến phương pháp điều trị ADHD có hiệu quả cao nhất. Đặc biệt với những trường hợp triệu chứng ở mức độ trung bình đến nặng. Thuốc mang lại sự cải thiện rõ rệt về khả năng chú ý, kiểm soát hành vi và hạn chế xung động.
Thuốc kích thích – Cải thiện nhanh nhưng cần theo dõi tác dụng phụ
Ví dụ như methylphenidate (Ritalin, Concerta) hay các dẫn xuất amphetamine (Adderall, Vyvanse). Các loại này được xem là lựa chọn phổ biến nhất hiện nay. Những loại thuốc này tác động trực tiếp lên hệ thống dopamine trong não. Từ đó cải thiện chức năng điều hành, khả năng tập trung và hành vi của trẻ.
Tuy nhiên, điều mà ba mẹ cần đặc biệt lưu tâm là tác dụng phụ thuốc ADHD. Các phản ứng phổ biến bao gồm chán ăn, đau đầu, khó ngủ, tim đập nhanh, hoặc cáu kỉnh. Một số trẻ có thể gặp tình trạng sụt cân nhẹ trong giai đoạn đầu dùng thuốc. Vì vậy, việc theo dõi sát sao dưới sự hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố bắt buộc khi sử dụng nhóm thuốc này.
Thuốc không kích thích – tác dụng nhẹ hơn nhưng an toàn hơn
Ví dụ như atomoxetine (Strattera), guanfacine (Intuniv) hay clonidine cũng là lựa chọn thay thế phù hợp. Nhất là với những trẻ không dung nạp tốt stimulant hoặc có tiền sử bệnh lý tim mạch. Tuy hiệu quả có phần chậm hơn. Nhưng nhóm thuốc này lại có ưu điểm là ít gây ảnh hưởng đến giấc ngủ hay ăn uống của trẻ.
Kết hợp thuốc – Phương pháp điều trị ADHD lhi cần tối ưu hiệu quả
Trong nhiều trường hợp, ba mẹ có thể được bác sĩ đề xuất kết hợp cả hai loại thuốc là stimulant và non-stimulant, nhằm tối ưu hiệu quả. Nhất là khi chỉ dùng một loại chưa mang lại sự cải thiện đáng kể. Dẫu vậy, cần hiểu rằng việc kết hợp thuốc phải luôn dưới sự theo dõi y tế chặt chẽ, không tự ý áp dụng.
1.2 Phương pháp điều trị ADHD theo can thiệp tâm lý
Không phải trẻ nào cũng cần dùng thuốc ngay từ đầu. Với nhiều trẻ, nhất là khi các triệu chứng chưa quá nghiêm trọng. Hoặc trong giai đoạn đầu chẩn đoán, các biện pháp can thiệp tâm lý, giáo dục. Có thể mang lại tác dụng đáng kể mà không cần sử dụng đến dược phẩm.
Trị liệu nhận thức hành vi CBT
CBT không chỉ giúp trẻ kiểm soát triệu chứng ADHD. Mà còn phòng ngừa nguy cơ phát triển các rối loạn đi kèm như lo âu hoặc trầm cảm. Quan trọng hơn, liệu pháp này phù hợp với cả trẻ nhỏ lẫn trẻ lớn. Đặc biệt là khi được thực hiện bởi chuyên gia có kinh nghiệm và kết hợp chặt chẽ với ba mẹ.
👉 Để hiểu rõ hơn về CBT và các phương pháp hỗ trợ tâm lý khác. Ba mẹ có thể xem thêm bài viết: 05 lầm tưởng về shadow teacher từ chuyên gia giáo dục.
Huấn luyện kỹ năng xã hội
Bên cạnh CBT, các chương trình huấn luyện kỹ năng xã hội cũng đóng vai trò không nhỏ trong việc cải thiện hành vi và khả năng tương tác của trẻ ADHD. Những buổi thực hành như chơi nhóm, giao tiếp theo luật, làm việc theo nhóm,… Sẽ giúp trẻ học được cách điều chỉnh cảm xúc, kiên nhẫn chờ lượt, lắng nghe và phản hồi phù hợp. Đây là nền tảng quan trọng giúp trẻ hòa nhập tốt hơn vào trường học và cộng đồng.
1.3 Hỗ trợ từ phụ huynh – Nền tảng cho mọi phương pháp điều trị ADHD
Sen An luôn nhấn mạnh rằng: Không một phương pháp điều trị nào có thể đạt hiệu quả nếu thiếu sự đồng hành từ gia đình. Trong mọi phác đồ can thiệp, ba mẹ chính là người đóng vai trò quan trọng nhất. Bởi ba mẹ chính là người hiểu con nhất.
Chương trình huấn luyện phụ huynh không chỉ trang bị kiến thức về ADHD. Mà còn giúp ba mẹ học cách phản hồi hành vi của trẻ một cách tích cực. Thay vì la mắng hoặc ép buộc, ba mẹ học cách khen thưởng đúng lúc, xây dựng quy tắc rõ ràng và duy trì thói quen sinh hoạt ổn định. Những yếu tố tưởng như nhỏ nhặt này lại chính là chìa khóa mang lại thay đổi tích cực và bền vững cho trẻ.
Với trẻ dưới 6 tuổi, nhất là các bé mầm non, Sen An khuyến nghị ba mẹ ưu tiên các can thiệp hành vi tại nhà trước khi cân nhắc đến thuốc. Sự kiên nhẫn, nhất quán và tình yêu thương chính là “liều thuốc” đầu tiên giúp trẻ phát triển ổn định.
2. Các phương pháp điều trị ADHD bổ sung khác
Không ít ba mẹ sau khi áp dụng thuốc và tâm lý trị liệu vẫn mong muốn có thêm giải pháp bổ trợ. Tuy nhiên, không phải lựa chọn nào cũng dựa trên nền tảng khoa học.
- Phản hồi thần kinh (neurofeedback) được quảng bá là có thể giúp điều hòa hoạt động điện não. Một số trẻ sau khi tập luyện có cải thiện nhẹ về khả năng tập trung. Tuy nhiên, chi phí cao và kết quả chưa ổn định. Khiến phương pháp này chưa được khuyến nghị rộng rãi.
- Huấn luyện nhận thức (cognitive training) nhắm đến các kỹ năng như ghi nhớ, tốc độ xử lý, chú ý. Tuy nhiên, kết quả thường chỉ cải thiện trong phạm vi bài tập, chưa cho thấy hiệu quả bền vững ngoài đời sống thực tế.
- Can thiệp tại trường học, ví dụ như môi trường ít kích thích, giáo viên hỗ trợ cá nhân, thời gian làm bài kéo dài. Tuy cần thiết nhưng không đủ để thay thế các phương pháp điều trị ADHD cốt lõi. Môi trường thuận lợi chỉ là bước đầu để tạo điều kiện cho trị liệu khác phát huy hiệu quả.
- Các liệu pháp thay thế như châm cứu, cưỡi ngựa, thảo dược… hiện chưa có bằng chứng y học rõ ràng. Ba mẹ nên thận trọng, tránh tốn kém tiền bạc và thời gian mà không mang lại kết quả.
3. Dinh dưỡng và thực phẩm bổ sung trong hỗ trợ điều trị
Chế độ ăn đóng vai trò bổ trợ trong quản lý triệu chứng ADHD. Đặc biệt khi kết hợp cùng các phương pháp điều trị ADHD chính thống.
Omega-3 (EPA & DHA), vitamin nhóm B, kẽm, sắt… là những dưỡng chất được chứng minh có liên quan đến chức năng não bộ. Bổ sung các vi chất này có thể giúp cải thiện phần nào sự chú ý và kiểm soát cảm xúc.
Tuy nhiên, tác dụng thường ở mức độ nhẹ và cần thời gian dài để thấy hiệu quả rõ rệt. Ưu điểm là an toàn, ít tác dụng phụ, phù hợp cho trẻ không thể dùng thuốc.
Về chế độ ăn ADHD, chưa có một thực đơn tiêu chuẩn nào hiệu quả với mọi trẻ. Một số trẻ có thể nhạy cảm với đường, màu thực phẩm nhân tạo hoặc gluten. Nhưng điều này rất cá thể hóa. Sen An khuyến khích ba mẹ chỉ điều chỉnh chế độ ăn khi có sự đánh giá từ chuyên gia dinh dưỡng.
👉 Ngoài ra, nếu ba mẹ có con trong phổ tự kỷ, việc can thiệp đúng cách cũng là chìa khóa then chốt. Bài viết Trẻ tự kỷ kiêng ăn gì? 3 món tưởng tốt nhưng phản tác dụng sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về vai trò của chế độ ăn trong việc hỗ trợ phát triển toàn diện cho trẻ.
Lời kết
Không có giải pháp đơn lẻ nào có thể điều trị ADHD một cách triệt để. Việc lựa chọn phương pháp điều trị ADHD phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Như độ tuổi, mức độ triệu chứng, đặc điểm cá nhân và điều kiện của gia đình.
Thuốc là giải pháp có hiệu quả nhanh và rõ ràng. Nhưng không thể thay thế vai trò của trị liệu hành vi và sự hỗ trợ tâm lý từ môi trường xung quanh. Những thay đổi từ ba mẹ, giáo viên và cộng đồng mới là yếu tố nền tảng giúp trẻ phát triển toàn diện và bền vững.
————————————————
Tại Sen An – Trung tâm Tham vấn và Trị liệu Tâm lý & Giáo dục chuyên sâu, chúng tôi luôn đồng hành cùng gia đình trong hành trình hỗ trợ trẻ có nhu cầu đặc biệt như ADHD, tự kỷ, rối loạn cảm xúc… Sở hữu đội ngũ chuyên gia dày dặn kinh nghiệm, Sen An xây dựng các chương trình can thiệp cá thể hóa, phù hợp với từng hồ sơ cụ thể của trẻ.
☎️ Liên hệ Sen An ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí và cùng nhau mở ra cơ hội phát triển trọn vẹn cho trẻ.
————————————————
Bài viết này không thay thế cho chẩn đoán hay chỉ định y khoa. Tất cả thông tin được tổng hợp từ các nguồn y học chứng cứ và nghiên cứu cập nhật, không phải nhận định chính thức từ Sen An hay bất kỳ tổ chức y tế nào.