Trẻ ADHD học kém không phải vì con không thông minh. Nhiều bố mẹ thấy con hiểu nhanh, IQ cao, nói chuyện lưu loát, nhưng điểm số lại thấp. Bố mẹ lo lắng, bối rối: “Con thông minh thế, sao học vẫn không vào?” Sen An hiểu tâm trạng ấy. Trẻ ADHD học không giỏi không phải do con lười, mà do khó khăn điều hành, tổ chức, và tự kiểm soát cản trở con phát huy trí tuệ.
1. Bóc tách mâu thuẫn: Tại sao trẻ thông minh nhưng vẫn học kém?
Trí thông minh và khả năng học không đồng nghĩa. Trẻ ADHD học kém có “động cơ mạnh” (IQ cao) nhưng “bộ điều khiển lỗi” (executive function kém). Điều này tạo nên mâu thuẫn lớn giữa trí tuệ và học tập.
Con giống như chiếc xe đua cực mạnh nhưng hệ thống lái trục trặc. Động cơ tốt không đồng nghĩa về đích an toàn. Sen An giải thích rõ để bố mẹ hiểu rằng con không hề lười biếng. Con đang gặp trở ngại ở cấp độ não bộ, chứ không phải thái độ.
Đây là sự khác biệt quan trọng cần bố mẹ thấu hiểu. Sen An luôn tận tâm cung cấp thông tin chi tiết, đầy đủ và khoa học để bố mẹ hiểu và đồng hành cùng con tốt hơn.
2. 4 cơ chế “ẩn mình” khiến ADHD khó nhận diện ở trẻ thông minh
Sen An giải thích chi tiết rằng có bốn cơ chế khiến ADHD khó nhận diện ở trẻ thông minh, và mỗi cơ chế có thể khiến bố mẹ nhầm lẫn với những biểu hiện bình thường. Dưới đây là từng cơ chế cụ thể.
2.1 Che giấu bằng khả năng ngôn ngữ vượt trội
Sen An đã gặp nhiều trẻ ADHD học kém có khả năng ngôn ngữ xuất sắc. Con nói chuyện lưu loát, tranh luận tốt, khiến bố mẹ nghĩ con hiểu bài. Nhưng thực tế, con không nắm chắc kiến thức do thiếu tập trung và trí nhớ làm việc yếu. Đây là dấu hiệu rối loạn điều chỉnh hành vi. Đây là lý do con dù thông minh vẫn học kém.
2.2 Thông minh nhưng thiếu bền bỉ, dễ bỏ dở khi gặp thử thách
Con hiểu bài nhưng khi làm bài lại dễ bỏ dở, bỏ sót bước. Nguyên nhân không phải do lười mà do khó điều tiết chú ý, cảm xúc. Trẻ ADHD học kém thường bị hiểu lầm là bướng bỉnh. Sen An muốn bố mẹ nhận ra rằng đây là khó khăn về điều chỉnh hành vi, không phải thái độ. Hãy kiên nhẫn và đồng cảm với con.
2.3 Masking – Tự “đóng vai” ngoan hiền để tránh bị chú ý
Nhiều bé, nhất là bé gái hoặc trẻ có kỹ năng xã hội tốt, học cách bắt chước bạn để che giấu khó khăn. Điều này chỉ khiến vấn đề thêm nghiêm trọng. Sen An nhấn mạnh: trẻ ADHD học kém không phải vì thiếu cố gắng, mà vì đang phải vật lộn với rối loạn điều chỉnh hành vi. Bố mẹ hãy quan sát kỹ và đừng bỏ qua những dấu hiệu tinh tế.
2.4 Khó khăn xuất hiện rõ khi vào môi trường đòi hỏi cao
Ở nhà, con có người nhắc nhở, môi trường ít áp lực nên có thể ổn. Nhưng vào lớp học, nơi có nhiều quy định và yêu cầu kiểm soát hành vi. Trẻ ADHD học kém dễ bị bộc lộ.
IQ của trẻ ADHD có thể cao nhưng executive function (bộ kỹ năng gồm điều tiết chú ý, trí nhớ làm việc, tổ chức, kiểm soát cảm xúc) chưa hoàn thiện khiến con không phát huy được năng lực. Sen An luôn tận tâm, đồng hành cùng bố mẹ để hiểu con sâu hơn, hỗ trợ con phát triển tốt nhất.
3. Phụ huynh thường mắc sai lầm gì khi thấy con thông minh mà học kém?
Nhiều phụ huynh vô tình gắn mác “con lười, thiếu cố gắng” cho trẻ ADHD học kém. Những phụ huynh đó không nhận ra con đang vật lộn với rối loạn điều chỉnh hành vi.
Sen An muốn bố mẹ hiểu rằng giao thêm bài tập, ép học nhiều chỉ khiến con quá tải, mệt mỏi. So sánh con với bạn bè làm con càng tự ti, lo âu.
Sen An hiểu bố mẹ đang lo lắng và muốn điều tốt nhất cho con. Nhưng con không cố ý học kém. Con đang gặp khó khăn điều chỉnh chú ý và kiểm soát cảm xúc mà người lớn không thấy.
👉 Mời bố mẹ đọc thêm: Nhận biết tăng động sớm qua 10 hành vi của con tiềm ẩn ADHD
4. Làm sao nhận diện ADHD khi con học kém dù thông minh?
Sen An hiểu rằng khi trẻ ADHD học kém, bố mẹ thường rơi vào trạng thái hoang mang. Bố mẹ nhìn vào điểm số và dễ nghĩ con lười, thiếu tập trung. Tuy nhiên, ADHD là rối loạn phát triển thần kinh. Nó không biểu hiện qua điểm số mà qua cách con xử lý thông tin và điều chỉnh hành vi.
4.1 Không chỉ nhìn điểm số mà phải quan sát quá trình học
Bố mẹ cần quan sát chi tiết: Con có dễ xao nhãng không? Con có bỏ dở bài tập không? Dễ quên bài đã học? Đây là những biểu hiện điển hình của trẻ ADHD.
Đặc biệt, chú ý đến những tình huống con bị phân tâm chỉ vì tiếng động nhỏ, hoặc không thể hoàn thành bài dù hiểu rõ yêu cầu. Đây là biểu hiện của rối loạn điều chỉnh hành vi, không phải do lười biếng.
4.2 Trao đổi kỹ với giáo viên để hiểu rõ biểu hiện ở trường
Sen An khuyên bố mẹ đừng chỉ nghe phàn nàn “con mất trật tự”, “không tập trung”. Hãy hỏi giáo viên cụ thể: Con gặp khó khăn khi nào? Trong tình huống nào? So với các bạn khác ra sao?
Đồng thời, đề nghị giáo viên điền bảng quan sát hành vi theo chuẩn như Conners Teacher Rating Scale. Việc này giúp nhận diện trẻ ADHD học kém khách quan hơn.
4.3 Đánh giá chuyên sâu để có kết luận khoa học, không chủ quan
Sen An khuyến nghị bố mẹ đừng tự dán nhãn ADHD cho con chỉ dựa vào quan sát. Đánh giá cần dựa trên công cụ chuẩn (Conners-3, BASC-3), phỏng vấn lâm sàng và bài test chức năng điều hành.
Quan trọng hơn, đánh giá phải kết hợp quan sát tại trường, trò chuyện với giáo viên và phỏng vấn phụ huynh. Điều này giúp hiểu đầy đủ hoàn cảnh và nguyên nhân khiến trẻ ADHD.
Sen An không chỉ đánh giá bằng lý thuyết, mà bằng quan sát thực tế, với sự tận tâm và chuyên nghiệp.
Lời kết
Trẻ ADHD học kém không phải do IQ thấp mà vì não bộ gặp khó khăn với điều hành chú ý, tổ chức, kiểm soát hành vi. Bố mẹ hãy hiểu đúng, hành động đúng để con phát triển toàn diện, tự tin, hạnh phúc. Sen An luôn sẵn sàng đồng hành, lắng nghe, hỗ trợ bố mẹ trên hành trình tìm lại niềm vui học tập cho con.
👉 Đừng quên đọc bài: ADHD ở lớp học: Vì sao con ngoan ở nhà lại nghịch ở trường? của Sen An để hiểu con hơn.