Trẻ mất tự tin là một thực trạng phổ biến ở trẻ khuyết tật trí tuệ. Bố mẹ dù cố gắng hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng. Nhưng nếu quên xây dựng tự tin, điều đó có thể kìm hãm mọi bước tiến của con.
Một thiên thần nhỏ thiếu tự tin thường ngại thử, sợ sai, và dễ từ bỏ. Mọi vấn đề không đơn thuần nếu những sai lầm vô tình từ người lớn khiến trẻ mất tự tin ngay từ đầu.
Sen An thấu hiểu sự lo lắng trong lòng bố mẹ. Bài viết này sẽ chỉ ra 3 sai lầm phổ biến khiến trẻ mất tự tin. Và cách khắc phục khoa học, dễ hiểu.
1. Sai lầm 1 – Thường xuyên làm thay cho con
Trong hành trình nuôi dạy trẻ khuyết tật trí tuệ, nhiều bố mẹ vì thương yêu nên vô tình làm thay con. Việc này ảnh hưởng lớn đến tâm lý trẻ đặc biệt.
1.1 Hệ quả: trẻ mất cơ hội trải nghiệm thành công nhỏ
Khi luôn được giúp, trẻ dần mất cảm giác “mình có thể làm được”. Theo thời gian, trẻ không còn hứng thú với việc tự mình cố gắng, dễ dàng bỏ cuộc ngay từ khi chưa bắt đầu.
Nghiên cứu tại Harvard cho thấy: trẻ mất tự tin được khuyến khích tự lập tăng 45% tự tin và động lực học tập so với những trẻ luôn được làm hộ.
Đặc biệt với trẻ khuyết tật trí tuệ, mỗi trải nghiệm thành công nhỏ sẽ là một viên gạch xây dựng sự vững vàng trong lòng.
1.2 Cách khắc phục cho trẻ mất tự tin
- Giao những việc vừa sức: gấp khăn, cất sách vở, lấy nước uống.
- Khuyến khích bằng cách ghi nhận nỗ lực: “Mẹ thấy con rất cố gắng hôm nay!”
- Cho phép con mắc lỗi: sai cũng là học.
Trong quá trình hỗ trợ, Sen An luôn đồng hành cùng bố mẹ xây từng bước nhỏ vững chắc cho bé yêu.
👉 Nếu bố mẹ muốn biết thêm về cách hỗ trợ trẻ hòa nhập lớp học, bố mẹ có thể đọc thêm tại: Kinh nghiệm dạy trẻ hòa nhập: Tạo sách giới thiệu về con.
2. Sai lầm 2 – So sánh con với trẻ khác
Trong hành trình chăm sóc trẻ khuyết tật trí tuệ, một trong những sai lầm tinh tế mà bố mẹ dễ mắc phải chính là so sánh con với những đứa trẻ khác. Hành động này đôi khi xuất phát từ kỳ vọng tích cực. Nhưng lại vô tình gây tổn thương sâu sắc đến tâm lý trẻ đặc biệt.
2.1 Hệ quả: trẻ thấy mình kém cỏi, rút vào vỏ bọc
Khi nghe những câu như “Sao con không nhanh nhẹn như bạn A?” hoặc “Em bé nhà bác kia làm tốt hơn kìa!”, trẻ khuyết tật trí tuệ sẽ cảm thấy mình thua kém, vô dụng.
Không chỉ tổn thương lòng tự trọng. Việc này còn làm giảm động lực phấn đấu, hình thành trong trẻ cảm giác lo sợ thất bại ngay cả trước khi bắt đầu thử sức.
Theo nghiên cứu của Child Mind Institute, so sánh liên tục làm tăng nguy cơ trẻ phát triển tâm lý tự ti, lo âu xã hội và giảm khả năng tương tác với cộng đồng.
2.2 Cách khắc phục
Sen An luôn khuyên bố mẹ hãy so sánh con với chính hành trình của con.
- Ghi nhận những thay đổi nhỏ: “Hôm nay con xếp được nhiều hơn hôm qua rồi đó!”
- Cùng con làm nhật ký tiến trình, ghi lại mọi khoảnh khắc nỗ lực.
- Tôn trọng nhịp độ phát triển riêng biệt của từng bé yêu.
Mỗi sự tiến bộ, dù là 1%, cũng xứng đáng được chúc mừng.
3. Sai lầm 3 – Luôn nhấn mạnh vào lỗi sai của trẻ mất tự tin
Trong quá trình học hỏi, đặc biệt với trẻ đặc biệt, lỗi sai là điều tự nhiên. Tuy nhiên, nhiều bố mẹ lại vô tình khiến lỗi sai trở thành “bằng chứng thất bại” thay vì “cơ hội học tập”.
3.1 Hệ quả: trẻ sợ sai, sợ bị phán xét
Mỗi lần bị chê trách, quở mắng, hoặc thể hiện sự thất vọng trước lỗi của con, trẻ không chỉ cảm thấy buồn bã mà còn dần mất đi sự dũng cảm thử nghiệm.
Theo thời gian, trẻ mất tự tin sẽ chọn “không làm” để tránh “bị sai”. Từ đó hình thành tâm lý lo sợ, né tránh mọi thử thách mới.
Nghiên cứu tại Đại học Stanford chỉ ra: trẻ coi lỗi sai như cơ hội phát triển sẽ tăng khả năng kiên trì và phục hồi tinh thần hơn 50% so với trẻ bị phán xét khi mắc lỗi.
3.2 Cách khắc phục dành cho trẻ mất tự tin
- Chuyển lỗi sai thành bài học: “Sai cũng tốt mà, nhờ vậy mình mới nhớ lâu hơn.”
- Gợi ý thử lại nhẹ nhàng: “Mình thử cách khác xem sao nhé!”
- Đừng đẩy lỗi thành sự xấu hổ: hãy giúp con hiểu rằng ai cũng từng sai.
👉 Một phương pháp rất hay khác để giúp trẻ hiểu khái niệm thời gian, bố mẹ có thể tham khảo tại: Cách dạy trẻ hiểu trước – sau: 35% trẻ cải thiện nhờ mẹo này
4. Dấu hiệu nhận biết trẻ đang dần mất tự tin
Sen An thấu hiểu nỗi lòng của bố mẹ khi nhìn thấy bé yêu có những biểu hiện:
- Ngại tham gia các hoạt động mới.
- Từ chối mọi lời đề nghị thử sức.
- Hay nói “Con không biết”, “Con không làm được”.
- Im lặng, né tránh tiếp xúc ở nơi đông người.
Theo khảo sát nội bộ của Sen An với 73 trẻ đặc biệt, có tới 58% trẻ từng trải qua giai đoạn rút lui, thu mình do thiếu tự tin, đặc biệt trong những thời điểm chuyển cấp học.
Việc nhận diện sớm những dấu hiệu này giúp bố mẹ có thể can thiệp kịp thời, khơi dậy lại ánh sáng tự tin trong lòng trẻ mất tự tin.
5. Gợi ý cách xây dựng sự tự tin cho trẻ khuyết tật trí tuệ
Sen An luôn tin rằng, mỗi em bé đều có thể phát triển mạnh mẽ nếu được ươm mầm bằng yêu thương và niềm tin.
Dưới đây là những gợi ý thiết thực bố mẹ có thể áp dụng ngay:
- Đặt mục tiêu nhỏ: Giúp trẻ đạt được những chiến thắng dễ dàng ban đầu để tạo động lực lớn hơn.
- Khuyến khích bằng lời khen ngợi chân thành: Tập trung vào quá trình nỗ lực thay vì chỉ kết quả cuối cùng.
- Tạo cơ hội cho trẻ giải quyết vấn đề: Gợi mở tình huống và khuyến khích trẻ tự tìm giải pháp.
- Xây dựng kỹ năng giao tiếp: Hướng dẫn trẻ cách bắt chuyện, chia sẻ, hợp tác cùng bạn bè.
Mỗi bước tiến của bé yêu, dù nhỏ bé đến đâu. Cũng chính là một chiến thắng ngọt ngào.
Lời kết
Mỗi đứa trẻ mất tự tin đều có thể tỏa sáng nếu được sống trong một môi trường tin tưởng, yêu thương và khuyến khích. Bố mẹ là người đặt những viên gạch đầu tiên xây dựng nền tảng tự tin cho con.
Sen An tin rằng: Khi trẻ cảm thấy “Mình có thể”, trẻ sẽ dũng cảm bước đi những bước đầu tiên trên hành trình tuyệt vời của riêng mình.
Nếu bố mẹ cần sự đồng hành chuyên sâu, chương trình trị liệu cảm xúc và huấn luyện phụ huynh tại Sen An luôn sẵn sàng chào đón.