Trẻ tự kỷ học hòa nhập là một hành trình không dễ dàng. Đây là tình trạng trẻ căng thẳng, lo âu hoặc sợ hãi đến mức không thể đến trường, dù cha mẹ đã cố gắng hỗ trợ. Khác với việc trốn học (truancy), hiện tượng này thường được cha mẹ nhận biết và không xuất phát từ hành vi cố ý. Sen An đã tiếp nhận nhiều trường hợp như vậy, và hiểu rằng mỗi phản ứng đều là tín hiệu từ con cần được lắng nghe bằng sự thấu cảm và khoa học.
1. 5 dấu hiệu cho thấy trẻ tự kỷ không muốn học hòa nhập
Không phải trẻ nào cũng nói rõ “con không muốn đi học”. Thay vào đó, các bé thể hiện qua hành vi và cảm xúc mỗi ngày. Dưới đây là 5 dấu hiệu thường gặp giúp bố mẹ nhận biết sớm và phân biệt với hành vi chống đối thông thường.
1.1 Tránh né buổi sáng: Trốn dưới chăn, không chịu dậy, năn nỉ ở nhà
Khi trẻ tự kỷ học hòa nhập gặp phải lo âu, buổi sáng thường trở thành “cuộc chiến”. Bé có thể giả vờ ngủ, cố ý làm chậm, hoặc phản ứng dữ dội khi được nhắc đi học. Đây là cách con báo hiệu sự sợ hãi.
1.2 Than phiền đau ốm (đau bụng, nhức đầu) nhưng khỏe lại khi được ở nhà
Nhiều trẻ tự kỷ từ chối đến trường thông qua các triệu chứng cơ thể. Như là kêu đau bụng, buồn nôn, hoặc mệt mỏi – nhưng lại hoàn toàn vui vẻ khi ở nhà. Đây là dạng lo âu chuyển hóa thành biểu hiện thể chất, bố mẹ cần lưu ý.
1.3 Trẻ tự kỷ học hòa nhập tăng cường hành vi lặp lại như vỗ tay, xoay tròn, lắc người
Hành vi lặp giúp trẻ tự kỷ điều tiết cảm xúc khi gặp căng thẳng. Nếu con tăng tần suất các hành vi này khi chuẩn bị đi học, đó có thể là phản ứng tiêu cực khi đi học mà bố mẹ không nên bỏ qua.
1.4 Dễ nổi cáu, bùng nổ cảm xúc hoặc có hành vi hung hăng, đặc biệt khi lớn hơn
Trẻ tự kỷ học hòa nhập khi quá tải cảm xúc có thể trở nên bùng nổ: khóc thét, ném đồ, la hét. Đừng vội quy kết là con “mất kiểm soát” – mà nên xem đây là dấu hiệu con đang không ổn.
1.5 Phụ thuộc vào thói quen, sở thích đặc biệt để giảm lo âu
Trẻ có thể chỉ chịu đến lớp nếu có đồ chơi yêu thích, ngồi đúng ghế quen. Nếu những “điều kiện an toàn” này biến mất, trẻ sẽ phản kháng. Đây là dấu hiệu trẻ không muốn đến lớp, nhưng không biết cách diễn đạt bằng lời.
2. Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ tự kỷ có thể không muốn học hoà nhập
Hiểu được nguyên nhân giúp bố mẹ nhìn con bằng sự thấu cảm, thay vì chỉ tập trung vào biểu hiện bên ngoài. Đặc biệt, các khó khăn khi học hòa nhập thường đến từ yếu tố cảm giác, xã hội và môi trường.
2.1 Tránh né yếu tố quá kích thích, hoặc có khả năng gây lo âu tại trường
Trường học với trẻ tự kỷ có thể là nơi đầy rẫy kích thích khó chịu: tiếng chuông, tiếng ồn, ánh sáng mạnh, lớp đông người. Một số bé từng học ở trung tâm nhỏ, khi chuyển sang lớp 30-40 bạn ở tiểu học sẽ choáng ngợp. Nếu giáo viên chưa hiểu rõ đặc điểm trẻ, các tình huống dễ gây hiểu lầm hoặc trách phạt cũng khiến trẻ lo âu.
Sen An từng tiếp nhận trường hợp trẻ bị bắt nạt mà không thể nói ra, chỉ biết phản kháng bằng la hét.
👉 Phụ huynh có thể tìm hiểu thêm bài viết: Trẻ tự kỷ bị bắt nạt: Cha mẹ nên dạy gì để con an toàn? để hiểu rõ hơn về nguy cơ này.
2.2 Muốn ở nhà vì cảm thấy an toàn
Trẻ tự kỷ học hòa nhập thường có vùng an toàn rất rõ ràng – đó là nhà. Ở nhà có mẹ, có góc quen, có thú cưng và lịch trình dễ đoán. Khi ra khỏi vùng này, bé có thể rơi vào trạng thái căng thẳng quá mức. Việc từ chối đến lớp, do đó, không phải vì con lười học – mà vì lớp học khiến con bất an hơn ở nhà.
3. Cách hỗ trợ khi trẻ tự kỷ học hòa nhập có dấu hiệu từ chối
Thay vì dùng hình phạt hay ép buộc, bố mẹ nên chọn chiến lược nhẹ nhàng, có sự phối hợp với chuyên gia và nhà trường.
3.1 Hiểu nguyên nhân từ góc nhìn của trẻ
Bố mẹ có thể hỏi: “Nếu con được thay đổi một điều ở trường, con muốn thay đổi điều gì?”. Đây một cách để mở lời nhẹ nhàng.
Dùng bảng hình mặt cười/mặt buồn giúp con đánh giá cảm xúc về giờ ăn, giờ chơi, giờ học. Đồng thời, đừng quên xem lại môi trường ở nhà liệu có gì làm con lo lắng thêm?
Sen An từng hỗ trợ một bé trai 6 tuổi từ chối đến lớp vì em bé mới sinh khiến con cảm thấy mình bị thay thế. Đó là yếu tố tại nhà, không liên quan đến lớp học nhưng ảnh hưởng lớn đến hành vi đi học của trẻ.
3.2 Hợp tác với nhà trường
Giáo viên có thể hỗ trợ tốt hơn khi hiểu con. Bố nên đề xuất một số điều chỉnh đơn giản như: đi học sớm hơn hoặc muộn hơn, mang theo vật quen thuộc, cho con nghỉ ngơi giữa tiết học. Việc sử dụng thẻ hình ảnh để báo hiệu khi con mệt hoặc cần nghỉ cũng rất hiệu quả.
Đặc biệt, nếu trẻ tự kỷ học hòa nhập từng có thời gian trị liệu chuyên biệt trước đó, bố mẹ nên chia sẻ với giáo viên để có cách chuyển tiếp phù hợp.
3.3 Chiến lược tại nhà
Ổn định lịch sinh hoạt giúp trẻ dễ dự đoán. Chuẩn bị đồ dùng từ tối hôm trước, đặt báo thức nhẹ nhàng, tránh hối thúc.
Giao tiếp tích cực: thay vì “Nếu con chịu đi học mai…” hãy nói “Khi con đến lớp mai, mẹ sẽ ở cổng đón con như mọi hôm nhé”.
Hạn chế việc xem tivi, chơi game trong giờ học ở nhà. Nếu không, ở nhà sẽ hấp dẫn hơn lớp học và trẻ tự kỷ học hòa nhập sẽ muốn ở nhà nhiều hơn.
Tăng dần trải nghiệm xã hội bằng các buổi chơi nhóm, hoặc đóng vai tình huống lớp học cùng bố mẹ. Đây cũng là phương pháp được Sen An hướng dẫn trong lớp kỹ năng tiền hòa nhập.
👉 Phụ huynh có thể tìm đọc thêm bài viết: Hậu quả can thiệp muộn: Sự thật ít ai dám nói thẳng! để hiểu thêm về hệ lụy nếu trì hoãn hỗ trợ đúng lúc.
4. Khi nào trẻ tự kỷ học hòa nhập cần hỗ trợ chuyên môn?
Nếu trẻ liên tục kêu đau mà không có lý do y khoa, hoặc có dấu hiệu lo âu nặng, bố mẹ nên cân nhắc đưa con đi đánh giá chuyên sâu.
Nếu không có nguyên nhân y tế, bác sĩ có thể giới thiệu đến chuyên gia tâm lý hoặc tâm thần học để đánh giá và hỗ trợ thêm. Rất có thể vì quá lo âu, né tránh việc đi học mà bé bị chuyển dạng cơ thể.
Sen An thường tiếp nhận các ca trẻ tự kỷ từ chối đến trường quá lâu. Cần can thiệp phối hợp giữa chuyên gia, gia đình và nhà trường.
Trẻ tự kỷ học hòa nhập là hành trình dài. Bố mẹ cần giữ sức, giữ tâm lý ổn định để đồng hành bền bỉ. Nghỉ ngơi, ăn uống đầy đủ, và tìm kiếm cộng đồng hỗ trợ là điều không thể thiếu.
5. Tại Sen An – Chúng tôi không thúc ép trẻ tự kỷ học hòa nhập
Triết lý của Sen An là: “Hòa nhập không phải là cho con vào lớp. Mà là chuẩn bị đủ để con ở lại lớp với sự an toàn và hạnh phúc.”
Chúng tôi có lộ trình rõ ràng:
- Đánh giá mức độ sẵn sàng hòa nhập.
- Tham gia lớp trị liệu nhóm mô phỏng lớp học.
- Chuyển tiếp dần sang môi trường học thực tế.
Một trường hợp điển hình là bé Bin (tên đã thay đổi), 5 tuổi. Trước kia, bé la hét mỗi khi tới trường, liên tục bỏ chạy khỏi lớp. Sau 3 tháng được trị liệu tại Sen An theo lộ trình từng bước. Bé đã có thể đến lớp mẫu giáo bán trú, tham gia sinh hoạt nhóm 6 bạn, không còn phản ứng tiêu cực.
Lời kết
Trẻ tự kỷ học hòa nhập không phải chỉ là đến lớp, mà là một quá trình cảm xúc, kỹ thuật và sự chuẩn bị. Nếu trẻ từ chối đến lớp, đó không phải là lỗi. Đó là tín hiệu để người lớn thay đổi cách tiếp cận.
Sen An hiểu bố mẹ rất lo lắng. Nhưng chỉ cần chúng ta đồng hành đúng cách, mỗi bé đều có thể học được, kết nối được, và phát triển theo cách của riêng mình.
Nếu bố mẹ đang băn khoăn không biết con đã sẵn sàng học hòa nhập chưa. Hãy liên hệ Sen An để được đánh giá – tư vấn – và đồng hành với kế hoạch thật sự phù hợp với con.